Oddiy saqlovchi boshpana - yerto‘la.
Fuqarolarni muhofaza
qilishda oddiy saqlovchi boshpanalar (yertoialar) alohida o ‘rin tutadi.
Yertoialar qurilish konstruksiyasiga ko‘ra oddiy himoya inshootlari
qatoriga kiradi, chunki uni qurish juda qiska vaqtda amalga oshiriladi.
Ular ochiq va yopiq ko‘rinishda bo iadi. Ochiq yertoialarda odamlar
radioaktiv shikastlanishdan ikki-uch marta kam zararlanadi (agar yerto i a
dezaktivatsiya qilinmasa) va
20
baravargacha (agar y e rto ia dezaktivatsiya
qilinsa) kam nurlanish dozasini oladi. Yopiq yertoialar esa radioaktiv
zararlanishni 40-50 marta kamaytiradi. Yerto‘lalar chuqurligi 200 sm.,
kengligi
120
sm., pastki qismi esa 80 sm., uzunligi esa odamlar soniga
qarab tayyorlanadi.
Yer
o ‘rindiq
Tuproq, poxol, qamish
o‘rindiq
Ochiq yertoiada fuqarolar himoya vositalaridan foydalangan holda
saqlanadilar. Yopiq yertoialar, radioaktiv changlami, biologik tumanlarni,
kimyoviy qurollami kiyim-kechaklarga, terilarga tushishidan saqlovchi
boshpana hisoblanadi.
9.4. Xavfli hududdan xavfsiz hududga evakuatsiya qilish
Q irg in qurollari ta’siridan saqlash usullaridan yana biri - bu fuqa-
rolami falokat yuz bergan joydan vaqtinchalik uzoqlashtirish yoki but-
kul evakuatsiya qilish hisoblanadi. Ish bilan mashg‘ul b o ig an odamlar
ni harbiy vaqtda vaqtinchalik shahardan tashqari hududga yoki boshqa
qishloqqa ko‘chirishni biz uzoqlashtirish deb bilamiz. Lekin bunda ishchi-
168
xizmatchilar vaqtincha zararlangan hududdan chiqib turadilar. Qaytadan
yana ishga kelganlarida hanuna ehtiyot choralarini ko‘rib, o‘z faoliyat-
larini boshlaydilar. Demak, vaqtinchalik ko‘chirishda ishlovchi odamlar
m aium bir vaqt dam olib keladilar. Evakuatsiya deganda hammani bir
vaqtda bir yashash joyidan ikkinchi yashash joyiga doimiy yashash uchun
ko'chirilish tushuniladi (asosan, ishlamaydigan fuqarolar, pensionerlar,
bolalar va kasallar evakuatsiya qilinadi). Evakuatsiya qilinganda alohida
buyruq boim aguncha fuqarolar o‘sha joyda yashab turadilar. Xavfsiz
hudud xavfli hududdan birmuncha uzoq masofada joylashgan boiishi
va aholiga hech qanday xavf tug‘dirmasligi lozim. Yana xavfsiz hudud
tem iryoi, avtomobil yoilariga yaqin, ishchi-xizmatchilaming ishga bori-
shi va qaytib kelishi uchun qulay b o ig an joylarda tashkil etiladi. Ishga
b o g iiq boim agan ishchilar hududdan uzoqroq yerga evakuatsiya qilinadi.
Ikkinchi jahon urushi davrida 0 ‘rta Osiyo respublikalari xalqlari
evakuatsiya qilinganlami o‘z bag'rilariga olganlar. Masalan, toshkentlik
temirchi Shoahmad ota Shomahmudov 14 bola asragani hammaga ayon.
Xavfsiz hududga vaqtinchalik yoki butunlay ko‘chirish ishlari ish
laydigan odamlar uchun ishlab chiqarish tamoyiliga ko‘ra, ishlamaydigan-
lar uchun esa hududiy tamoyilga ko‘ra turar joy boshqarmasi orqali
amalga oshirildi. Tadbirlar har bir ishlab chiqarish korxonasida yoki turar
joylarda bunday ishlar bilan shug‘ullanadigan boshliq o‘rinbosarlari to
monidan rejalashtiriladi va amalga oshiriladi. Ko‘chirish ishlarining ham
masi evakuatsiya qilinadiganlaming yigiladigan joyidan tashkillashtirila-
di. Y igilish joylari (evakuatsiya punkti - EP) asosan, maktablar, klublar
va boshqa jamoat inshootlari b o iish i mumkin. Aholini ko‘chirish haqida
m aium o t olganda, darhol ishlab chiqarish korxonasi, o‘quv yurtlari, kor
xonalar, militsiya organlari hamda radio, televideniye orqali odamlar
xabardor qilinadi. Y gilgan odamlar qayta hisobotdan oikazilib, guruhlar-
ga boiinadi, transport vositalariga taqsimlanib, ko‘rsatilgan vaqt ichida
xavfsiz hududga yetkiizaladi.
Yayov yuradiganlar oldindan tuzilgan marshrut bo‘yicha kolonna b o iib
(kolonnada 500-1000 kishi) harakat qiladi. Bunda, albatta, guruhlarga
boiinad i va har bir guruhda 50-100 kishi boiadi. Kolonna har 1-1,5
soat yurishdan keyin 10-15 daqiqa dam olib, aytilgan joyga yetib borishi
bilan hamma kolonna a’zolari tibbiy ko'rikdan o'tkaziladi. Bu yei'da
evakuatsiya qilinganlami qabul komissiyasi kutib oladi. Bu komissiyaga
o ‘sha joyning hokimiyat boshliqlari, korxona rahbarlari, oziq-ovqat va
169
tibbiyot xizmatchilari kiradi. Ular odamlami qabul qilib, hisobot oladilar
va joylashtiradilar. Odamlar asosan maktablarga, klublarga, kinoteatrlarga
va shunga o‘xshash joylarga, ba’zan m a’lum qism odamlar o ‘sha yerda
yashovchi oilaga ham taqsimlanadi. Joylashtirilgan har bir odamga tibbiy
xizrnat ko‘rsatilib, oziq-ovqat bilan ta’minlanadi.
Evakuatsiya qilingan fuqarolar o'sha yerdagi ishlab chiqarish
korxonalarining evakuatsiya qilingan qismida ishlashlari mumkin.
|
