|
DINB204
DINSHUNOSLIK
DINB204Bog'liq Madaniy hodisa sifatidagi ahamiyatiDINB204
DINSHUNOSLIK
DINB204
4
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
ihtido (hidoyat topish) yoki inkor hodisalarini, dindan kelib chiqqan ruhiy keskinlik
va shubhalarni tadqiq qiladi.
Din psixologiyasi umumiy psixologiyaning barcha metodlaridan foydalangan
holda o’ziga taalluqli bo’lgan mavzularni muhokama qiladi. Bu ilm turi,
dindorlikning shaxs ruhiyatidagi siljish va ta’sir jarayonining tadqiq qilinishida
umumpsixologiyadagi tamal asoslar, berilgan ma’lumotlarga (raqamlar)ga qarab
anketalar, testlar va kuzatuvlardan foydalanadi.
Din falsafasi. Din sosiologiyasi, Din psixologiyasi kabi asosiy mavzusi «din»
bo’lgan Din falsafasi, «din»ni falsafadan kelib chiqib tadqiq qiladi. Bu tadqiqot
asnosida aqliy va betaraf yo’l tutadi. Bu ilm turi, qandaydir bir Yaratuvchi kuch
e’tiqodiga falsafiy bir asos topishga harakat qiladi. Shu tufayli ham Din falsafasi
sohasida faoliyat ko’rsatuvchilarning maqsadi dinning haq yoki botil ekanligi
masalasi bilan mashg’ul bo’lish emas, diniy hukmlarning mantig’i va mohiyatini
ochib berishdir. Bu maqsad bilan ular, eng avvalo Xudoning mavjudligi bilan bog’liq
dalillarning tanqid yoki tahlilini qiladi, bu dalillarning qanchalik asosli yoki asossiz
ekanligi masalasini ko’rib chiqadi.
Din falsafasini boshqa din ilmlaridan ajratib turuvchi jihat bu, undagi hukm
berish, xulosa yasash xususiyatidir. Boshqa din ilmlari, baho berish, munosabat
bildirish metodiga suyangan holda diniy masalalarni hal qilishsa; Din falsafasi, ular
yasagan xulosa va erishgan natijalardan keng miqyosda foydalanadi va bu natijalar
sababli bir qancha hukmlarni chiqaradi. Hatto Din falsafasi, dinni maqsad qilib olgan
ilm turlari qo’lga kiritgan natijalar va bu natijalarga erishish uchun ular qo’llagan
metodlar haqida ham hukm chiqarishi mumkin.
Din falsafasi, dinning mohiyati, insonning diniy haqiqatlar bilan bo’lgan
bog’liqligini o’rganadi. Bu ilm turining e’tiborida bo’lgan mavzularning boshida
Xudoning borligi, sifatlari, yaratuvchi-koinot munosabati, yaratish, olamning
yaratilishidagi maqsad, qayta tirilish, payg’ambarlik va vahiy kabi keng miqyosda
metafizik bir xarakterga ega masalalar asosiy o’rinni egallaydi. Bundan tashqari ilm-
imon, ilm-din, din-madaniyat (din-san’at, din-til-adabiyot) diniy tajriba, diniy his
kabi asoslar ham bu ilm turining sarhadlariga kiradi.
Din tarixining yuqorida ma’lum qilinganlar bilan yaqindan aloqasidan tashqari,
u suyanuvchi bir qancha ilm turlari ham mavjud. Ularning ichida birinchilardan
bo’lib tarix o’rin oladi. Tarix, makon va zamon ta’yin qilgan holda o’tmishdagi
voqyea-hodisalarni o’rganuvchi bir ilm turi bo’lishi bilan birga moziy va hozirdagi
dinlarning tarixiy shakllanishi jihatidan Dinlari tarixiga yaqindan ko’makchi bo’ladi.
Diniy matnlarning o’rganilishi, tabiiy ravishda, tilga bog’liqdir. Demak, bir
tomondan Dinlar tarixi suyanadigan ilm turi esa bu Filologiyadir. Bundan tashqari
|
| |
