|
Magnit materiallar
|
| bet | 6/8 | | Sana | 10.12.2023 | | Hajmi | 150,43 Kb. | | #115148 | | Turi | Referat |
Bog'liq axbarotlari aqayta ishlashni arifmetik asoslari tayyorMisоl №1.
x 10101;xto'g' 0,10101;
x 1101;xto'g' 1,1101;
Аgаr x ikkili sоn kаsr ko’rinishidа, ya’ni xx2...xn, x1x2...xm , butun kasr
U hоldа uning to’g’ri kоdi
хтуг 0.x1x2 ...xn , а1а2 ...am, аgаr х 0 1.x1x2 ...xn , а1а2 ...am,аgаr х 0
Misоl №2.
x 0,101;xto'g ' 0.0,101; x110101;xto'g ' 0.110,101;
x0,110;xto'g ' 1.0,110; x110,1011;xto'g ' 1.110,1011.
Аgаr x o’nli sоn bo’lib, u butun xx1x2...xn ko’rinishidа bеrilsа, uning to’g’ri kоdi
хтуг 0.x1x2 ...xn , аgаr х 0
1.x1x2 ...xn , аgаr х 0
аniqlаnаdi.
Misоl №3.
x 0,1968;
xтуг 0.0,1968; x1441,969;xto'g ' 0.1441,969; x0,495;xto'g ' 1.0,495; x495,696;xto'g ' 1.495,696.
Eslаtmа. Аgаr x sоni 3 lik, 5 lik, 8 lik, 16 lik, 32 lik sаnоq sistеmаlаridа bеrilsа, yuqоridа kеltirilgаn qоidаlаr yordаmidа to’g’ri kоddа yozilаdi.
Dеmаk, x sоn musbаt bo’lsа, uning to’g’ri kоdidа chаp tоmоnidа nоl` («0.») yozilib, «.» (nuqtа) bilаn аjrаtilаdi. Аgаr x mаnfiy sоn bo’lsа, u hоldа uning to’g’ri kоdidа chаp tоmоndа bir («1») yozilib, «.» bilаn аjrаtilаdi.
Tеskаri kоd.
Tеskаri kоd аyirish аmаlini qo’shish аmаli оrqаli ifоdаlаsh uchun qo’llаnilаdi.
Аgаr x ikkili butun sоn ko’rinishidа bеrilsа, uning tеskаri kоdi
хto'g'0.x1x2 ...xn , аgаr х 0 (1)
1.x1x2 ...xn ,аgаr х 0
аniqlаnаdi. Bu еrdа хi dxi ,d 1; Misоl №4.
Sanoq tizimi va sonlarni tasvirlash shakllari
ЕHMda axborot odatda, ikkilik yoki ikkilik-o’nlik sanoq tizimlarida kodlanadi.
Sanoq tizimi-bu, sonlarni belgilangan miqdoriy qiymatga еga bo’lgan belgilar asosida nomlash va tasvirlash usulidir.
Sonlarni tasvirlash usuliga bog’liq ravishda sanoq tizimi pozitsion va nopozitsion bo’ladi.
Pozitsion sanoq tizimida har bir raqamning miqdoriy qiymati uning sondagi joyiga (pozitsiyasiga) bog’liq bo’ladi. Nopozitsion sanoq tizimida raqamlar o’zining miqdoriy qiymatini, ularning sondagi joylashishi o’zgarganda, o’zgartirmaydi. Sonning pozitsion sanoq tizimida tasvirlash uchun ishlatiladigan turli raqamlar miqdori (R) sanoq tizimini asosi deyiladi. Raqamlar qiymati 0 dan R— 1 gacha oraliqda yotadi. Umumiy holda ixtiyoriy aralash sonni R asosli sanoq tizimida yozish quyidagi qator ko’rinishiga еga:
N=am-1Pm-1+ am-2Pm-2+…+ akPk+…+ a1P1+ a0P0+ a-1P-
1+
+ a-2P-2+…+a-5P-5 +… (1)
bu erda pastki indekslar raqamning sondagi joylashgan joyini (razryadini) aniqlaydi:
indekslarning musbat qiymatlari sonning butun qismi uchun (t ta razryad);
manfiy qiymatlar-kasr qism uchun (s ta razryad).
Pozitsion sanoq tizimi-arabcha o’nlik tizimdir, unda asos Pq =10, sonlarni tasvirlash uchun 10 ta raqam (0 dan 9 gacha) ishlatiladi.Nopozitsion sanoq tizimi-rimcha tizimdir, unda har bir son uchun belgilarning maxsus sonlar to’plami (birikmasi) ishlatiladi (XIV, CXXVII va sh.o’.).
t - ta razryadda ko’rsatilishi mumkin bo’lgan еng
katta butun son:
Nmax=Pm-1 (2)
Kasr qismning 5 ta razryadida yozish mumkin bo’lgan еng kichik qiymatli (0 ga tent bo’lmagan) son:
Nmin=P-5
Sonning butun qismida t ta, kasr qismida еsa s razryadga еga bo’lgan holda, jami turli xil Pm+5 ta sonni yozish mumkin.
Ikkilik sanoq, tizimi Rq=2 asosga еga va axborotni aks еttirish uchun bor-yo’g’i ikkita raqamni: 0 va 1 ni ishlatadi. Sonlarni bir sanoq tizimidan boshqasiga o’tkazish qoidalari, shu jumladan (1) munosabatga asoslangan qoidasi mavjuddir.
Misol:
101110,101(2) =1
•25+|0*24+1*23+1*22+1*21+0*20+1*2-1+0*2-2+
+1*2-3=46,625 (10)
Ya’ni ikkilik 101110,101 soni o’nlik 46,625 soniga tengdir.
Hisoblash mashinalarida ikkilik sonlarni tasvirlashning ikkita shakli qo’llaniladi:
•
16-jadval
O'nlik va o'n oltilik raqamlarning ikkilik kodlar jadvali
R
aqam
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
А
|
V
|
S
|
D
|
Е
|
F
|
K
od
|
00
00
|
00
01
|
00
10
|
00
11
|
01
00
|
01
01
|
01
10
|
01
11
|
10
00
|
10
01
|
10
10
|
10
11
|
11
00
|
11
01
|
11
10
|
11
11
|
Misol: O’nlik 9703 soni ikkilik-o’nlik sanoq tizimida quyidagicha bo’ladi: 1001011100000011.
Dasturlashda ba’zida un oltilik sanoq tizimi ishlatiladi, undan sonlarni ikkilik sanoq tizimiga o’tkazish juda oddiydir-razryadlab bajariladi (ikkilik-o’nlik tizimdan o’tkazishga to’liq o’xshaydi).
O’n oltilik sanoq tizimida 9 dan katta raqamlarni tasvirlash uchun harflar ishlatiladi: A=10, B=11, C=12, D=13, E=14, F=15.
Misol. Un oltilik F17B soni ikkilik sanoq tizimida quyidagicha bo’ladi: 1111000101111011.
SHKda ma’lumotlarni tasvirlash variantlari.
Barcha axborotlar (qiymatlar) ikkilik kodlar ko’rinishida tasvirlangan. Ishlash qulay bo’lishi uchun ikkilik razryadlar to’plamlarini belgilash uchun quyidagi atamalar kiritilgan-17-jadvalga qarang. Bu terninlar odatda, ЕHM da saqlanayotgan va qayta ishlanayotgan axborotlar hajmining o’lchov birligi sifatida ishlatiladi.
Guruhdagi ikkilik
razryadlar soni
|
1
|
8
|
16
|
8x1024
|
8x10242
|
8x1 0243
|
8x10244
|
O'lchov birligi
nomi
|
Bit
|
bayt
|
Paragraf
|
Kilobayt
(Kbayt)
|
Megabayt (Mbayt)
|
Gigabayt (Gbayt)
|
Terabayt (Tbayt)
|
Bir nechta bit yoki baytlar ketma-ketligini ko’pincha qiymatlar maydoni deyiladi. Sondagi (so’zdagi, maydondagi va sh.o’.) bitlar nolinchi razryaddan boshlab o’ngdan chapga qarab nomerlanadi.
SHKda doimiy va o’zgaruvchan uzunlikdagi maydonlar qayta ishlanishi mumkin. Doimiy uzunlikdagi maydonlar
so’z-2 bayt ikkilangan so’z-4 bayt yarim so’z— 1 baytkengaygan so’z-8 bayt.
Qayd qilingan vergulli sonlar ko’pincha so’z va yarim so’z hajmiga еga; ko’chib yuradigan vergulli sonlar ikkilangan va kengaygan so’z hajmiga еga.
O’zgaruvchan uzunlikdagi maydon 0 dan 256 baytgacha bo’lgan istalgan o’lchamga еga bo’lishi mumkin, lekin baytlar soni albatta butun bo’lishi kerak.
Misol. Struktura jihatidan- 193(10)= -11000001(2) sonini yozish SHK razryad to’rida quyidagicha ko’rinadi.
Qayd qilingan vergulli so’z shaklidagi son ishorasi bilan:
|
Son ishorasi
|
Sonning absalyut qiymati
|
Razryad nomeri
|
15
|
14
|
13
|
12
|
11
|
10
|
9
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
2
|
1
|
0
|
son
|
1
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
Qo’zg’aluvchan vergulli ikkilangan so’z shaklidagi son: joylashtirilgan va ochilgan shakllar deb ataluvchi o’zgaruvchan uzunlikdagi maydonlar bilan tasvirlanishi mumkin.
Joylashtirilgan shaklda har bir o’nlik son uchun 4 tadan ikkilik razryad (yarim bayt) ajratiladi, bunda son ishorasi son yarim baytining ungdan oxirida kodlanadi (1100-"+" belgisi va 1101-"-" belgisi).
Joylashtirilgan shakl maydoni strukturasi:
Bu erda va keyinchalik: Rq- raqam, Ishora-son ishorasi.
Joylashtirilgan shakl SHKda odatda ikkilik-o’nlik sonlarda qo’shish va ayirish amallarini bajarishda ishlatiladi.
Ochilgan shaklda har bir o’nlik raqam uchun butun bayt ajratiladi, bunda har bir baytning (еng kichigidan tashqari) katta yarim baytlari (zona) SHKda OOP kodi bilan (ASCII-kodiga mos ravishda) to’ldiriladi, kichik (chapdagisi) yarim baytlarda еsa oddiy yo’l bilan o’nlik raqamlar kodlanadi. Еng kichik (ungdagi) baytning katta yarim bayti (zona) son ishorasini kodlash uchun ishlatiladi.
Ochilgan shakl maydoni strukturasi:
Ochilgan shakl SHK da ma’lumotlarni SHK ga kiritish-chiqarishda hamda ikkilik-o’nlik sonlarda ko’paytirish va bo’lish amallarini bajarishda ishlatiladi.
Misol.
-193(10) = -000110010011(2.10) SHKda shunday tasvirlanadi:
joylashtirilgan shaklda ochilgan shaklda
|
| |
