Май 2021 10-қисм
Тошкент
bet).
Ǵárrem sózi arqa dialekte «gúman, isenimsizlik» degen mánilerdi bildirip, kórkem shıǵarma
tilinde tómendegi mısalmenen sinonim boladı.
Mısalı: Bir-birimizdiń ótirigimizden gúmanlansaq kózlerimizge qaraymız. (Qaraqalpaqnama,
80-bet.)
Demek, ǵárrem dialektlik sóz , ádebiy tildegi gúmanlanıw, qáwipleniw ulıwma isenimsizlik
sıyaqlı sózler menen dialektlik qatar dúze aladı.
Sinonimlerdiń qaharmanlardıń háreketlerin kórkem til arqalı táriyplew baǵdarında da
atqaratuǵın xızmeti úlken.
Ádebiyatlar
1. Бекбергенов А. Синонимлер ҳәм антонимлер. //Қарақалпақ тили бойынша
изертлеўлер. Нөкис, Қарақалпақстан, 1971, 115 – бет.
2. Доспанов О. Қарақалпақ аймақлық лексикографиясы. Нөкис, Қарақалпақстан,
2009, 37-бет.
3. Насыров О.С., Доспанов О. Қарақалпақ диалектологиясы. Нөкис, Билим, 1995.
4. T.Qayıpbergenovtıń shıǵarmaları.
59
Май 2021 10-қисм
Тошкент
MUSTAQIL O’ZBEKISTON RIVOJLANISHINING MA’NAVIY, AXLOQIY
NEGIZLARI.
Allanazarov Sherzod Imomnazarovich
Sirdaryo viloyat Guliston shahar
2-umumiy o’rta ta’lim maktabining
Jismoniy tarbiya fani o’qituvchisi
Telefon raqami: 99897 567 44 21
Fayzullayeva Ulbusin Abduvaxob qizi
Sirdaryo viloyat Guliston shahar
2-umumiy o’rta ta’lim maktabining
musiqa fani o’qituvchisi
Telefon raqami: 99899 795 92 03
Annotatsiya.
Jamiyatimizning ma’naviy yangilanishida, ijtimoiy yo’naltirilgan bozor
iqtisodiyotini shakllantirishda, jahon hamjamiyatiga qo‘shilishini ta’minlaydigan demokratik
huquqiy davlat qurish kadrlar tayyorlashning milliy masalasi ustuvor mezon sifatida muhim rol
o’ynaydi.
Kalit so’zlar.
Beruniy, al-Xorazmiy, Ibn Sino, Imom Buxoriy, atTermiziy, Ahmad Yassaviy,
Ulug’bek, Navoiy, Ma’naviyat, yoshlar tarbiyasi, ma’naviy-axloqiy negizlar, axloqiy poklanish,
Abdulla Avloniy.
I.Karimovning «O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li» (1992), «O’zbekiston:
madaniyat, iqtisod, mafkura» (1996) asarlarida ma’naviyat, tarbiya masalalariga katta e’tibor
berilgan. Abdulla Avloniyning: «tarbiya biz uchun yo hayot yo mamot, yo najot yo halokat, yo
saodat yo falokat masalasidir» degan fikri asrimiz boshida millatimiz uchun qanchalar muhim va
dolzarb bo’lgan bo’lsa, hozirgi kunda biz uchun ham shunchalik, balki undan ham ko’ra muhim
va dolzarbdir», - deydi I.Karimov o’zining «Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq, millatni-millat
qilishga xizmat etsin» nutqida. Haqiqatan ham «..Ma’naviy va axloqiy poklanish, iymon, insof,
diyonat, or-nomus, mehr-oqibat va shu kabi chinakam insoniy fazilatlar o’z-o’zidan kelmaydi.
Hammasining zaminida tarbiya yotadi» «O’zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo’li» (1998)
asarida mustaqil O‘zbekistonni rivojlantirishning ma’naviy-axloqiy negizlari, tarbiya sohasidagi
vazifalarimiz o‘z ifodasini topgan. Asarda yoshlar tarbiyasiga e’tiborni kuchaytirish, ayniqsa,
ijtimoiy va ma’naviy sohada quyidagilarga e’tibor qaratilganligi ta’kidlanadi: 1) insonparvarlik
g’oyalariga sodiqlik; 2) ma’naviy va axloqiylikni qayta tiklash; 3) qadimgi va zamonaviy madaniy
boyliklarni, adabiyot va san’atni bilish hamda ko‘paytirish; 4) milliy va madaniy boyliklarni
bilish hamda rivojlantirish; 5) hur fikrlilik, vijdon va din erkinligi qoidalarini qaror toptirish; 6)
ijtimoiy adolat qoidalarini ro‘yobga chiqarish; 7) hamma uchun ma’qul tibbiy xizmat; 8) umumiy
ta’lim olish, kasbni va tegishli maxsus tayyorgarlikni o’tishni erkin tanlashda barchaga barobar
huquq berish; 9) ijodning barcha turlarini rivojlantirish; 10) milliy istiqlol g‘oyasi tushunchalari
asosida milliy mafkurani shakllantirish hamda uning asosiy tamoyillarini o’quvchilar ongiga
singdirish. Ana shu ma’naviy axloqiy negizlarning har birini yoshlarimiz ongida shakllantirish,
ular ongi va qalbida mafkuraviy immunitet hosil qilishning muhim omillaridan biridir. Milliy
g‘oya va istiqlol mafkurasi yurtimizda yashayotgan barcha kishilaming ma’naviy boyligiga
dunyoqarashining negiziga aylanishiga erishish biz uchun eng asosiy maqsaddir. Bu o‘rinda
O‘zbekistonda rivojlanishining ma’naviy-axloqiy negizlari nimalardan iborat ekan? - degan
savolning tug‘ilishi tabiiy. Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy taraqqiyoti bevosita uning
ma’naviy-axloqiy negizlarining rivojlanishi bilan chambarchas bog’liqdir. Bu negizlar: 1.
Umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik; 2. Xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash va
rivojlantirish; 3. Insonning o’z imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi; 4. Vatanparvarlikdan
iboratdir. Mustaqil O’zbekistonning kuch - qudrat manbayi - xalqimizning umuminsoniy
qadriyatlarga sodiqligidir. Umuminsoniy qadriyatlar adolat, tenglik, ahil qo‘shnichilik va
vatanparvarlik bo’lib hisoblanadi. Xalqimiz bu qadriyatlarning nozik kurtaklarini asrlar osha
avaylab - asrab kelmoqda. Insonparvarlik bu o’zbek xalqi milliy ruhiyatining ajralmas fazilatidir.
Bugungi kunda hur va ozod xalqimiz barcha xalqlar va davlatlar tomonidan yaratilgan ma’rifatda,
fan va texnikada, madaniyat va san’atda nimaiki yangi va ilg’or jihatlar bo’lsa, shunga dadillik
|
