40
05-04. Bolalarning rivojlanish xaritalari. Yillik hisobot
Bolalarning rivojlanish xaritasi ularning rivojlanishini hujjatlashtirishning asosiy shaklidir. Bolaning rivojlanish
xaritasini toʻldirish uchun uch bosqichdan iborat boʻlgan kuzatish olib boriladi: dastlabki (oʻquv yili boshida), oraliq (oʻquv yili
oʻrtasida) va yakuniy (oʻquv yili yakunida).
Dastlabki kuzatish oʻquv yili boshida oʻtkaziladi (taxminan sentyabr oyida). Bu bosqichda har bir bolaning boshlangʻich
imkoniyatlari (boshlangʻich, ayni damdagi dolzarb rivojlanish darajasi) aniqlanadi.
Uning shu davrgacha erishgan yutuqlari,
kuchli tomonlari, shuningdek oʻquv yilining boshida rivojlanish ehtiyoj va muammolari aniqlanadi hamda ularni hal qilish uchun
pedagogning yordami talab qilinadi. Pedagog (tarbiyachi) bola yutuqlari xaritasini toʻldiradi va erishilgan natijani tegishli belgi
(+) bilan belgilaydi. Kuzatish rivojlanishning barcha sohalari boʻyicha olib boriladi. Agar u yoki
bu rivojlanish sohasidagi
indikator (kutilayotgan natijalar) “ishlamasa”, pedagog (tarbiyachi) “Pedagog izohi” ustunida eslatma yozishi lozim.
Bolaning rivojlanish darajasi quyidagi tushuntirishlar yordamida belgilanadi:
K – kuzatilmaydi yoki kamdan-kam kuzatiladi (bola asosiy koʻnikmalarni namoyon qiladi / xatti harakatlari kam yoki
umuman namoyon qilmaydi).
B – baʼzida kuzatiladi (bola asosiy koʻnikmalarni namoyon qiladi / xatti-harakatlari tasodifiy yoki maʼlum vaziyatlarda).
T – tez-tez kuzatiladi (bola asosiy koʻnikma / xatti-harakatni vaziyatga qarab namoyish etadi).
D – doimiy ravishda kuzatiladi (bola asosiy koʻnikmalarni namoyon qiladi / xattiharakatlari talab darajasida, mustaqil
tarzda takrorlaydi).
Oraliq kuzatish shu tartibga binoan oʻtkaziladi. Kuzatishning bu turi birinchi yarim yillik oxiri (dekabr, yanvar)da
oʻtkaziladi. Bunday kuzatishni oʻtkazishdan maqsad bolaga nisbatan tanlangan metodikaning toʻgʻriligini aniqlash, rivojlanish
dinamikasini belgilashdan iborat. Mazkur kuzatish natijalariga koʻra, pedagog, boshqa mutaxassislar bilan hamkorlikda, zarurat
tugʻilgan holatlarda pedagogik jarayonga tuzatishlar kiritishi mumkin.
Oʻquv yili oxirida (odatda may oyida) pedagog yakuniy kuzatishni oʻtkazadi. Mazkur kuzatish
asosida yil boshida
qoʻyilgan vazifalar qanday hal qilingani baholanadi, mazkur bola rivojida kutilayotgan yangi natijalarni
hisobga olgan holda
keyingi pedagogik jarayondan koʻzda tutiladigan maqsadlar belgilanadi.
Kuzatishni oʻtkazishda quyidagi tamoyillarga tayanish lozim:
•
kuzatish bola uchun odatiy sharoitda amalga oshiriladi va bolaga yordam berishga yoʻnaltirilgan boʻladi.
bola rivoji borasida yanada xolis tasavvur hosil qilish uchun kuzatish kamida ikki hafta (yoki bir oy) mobaynida olib
boriladi.
•
pedagog bola toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni ota-onalar yoki tashkilotning boshqa
xodimlari bilan suhbatlar
jarayonida olishi mumkin.
•
pedagog bolaning moyilliklari,
qiziqishlariga, uning muloqot qilish va bilim olish xususiyatlariga eʼtibor
qaratishi lozim.
3-6 yoshdagi bolalarni oraliq va yakuniy kuzatish natijalariga koʻra, ushbu bolaning rivojlanish sohalari boʻyicha
rivojlanishida kutilayotgan yangi natijalarni hisobga olgan holda keyingi pedagogik jarayonning maqsadlari aniqlanadi.
6-7 yoshdagi bolalar uchun (MTT bitiruvchisi) faqat oraliq kuzatish maqsadlari aniqlanadi, yakuniy kuzatishdan soʻng
bolaning maktabga tayyorligi xaritasi toʻldiriladi.
4-5 yoshli bolaning rivojlanish xaritasi
Bolaning familiyasi, ismi:_______________________ yoshi: ___________________
Tugʻilgan sanasi: ________________________________________ Jinsi: ______________________________ (Oʻgʻil
/qiz)
Pedagog:
_________________________________________________
Kuzda
toʻldirilgan
sana:
_____________________________
Qishda
toʻldirilgan
sana:
______________________________
Bahorda
toʻldirilgan
sana:
__________________________.
41
Yillik hisobot quyidagi shakl asosida o’quv yili yakunida yoziladi.
Ushbu shaklda hisobotni defektolog,
