|
Maǵlıwmatlar bazasınıń maqseti, wazıypası hám onıń úsh basqıshlı arxitekturası
|
| bet | 2/4 | | Sana | 15.12.2023 | | Hajmi | 431 Kb. | | #119621 |
Bog'liq 1-лекция Segment – bir, biraz jaǵdaylarda bir neshe maǵlıwmatlar elementlerinen quraladı hámde ámeliy programma hám maǵlıwmatlar bazası ortasında maǵlıwmat almasıwdıń tiykarǵı birligi (maǵlıwmat kvantı) esaplanadı. Mısalı IBM firmasında maǵlıwmatlar agregatı hám jazıwı atamaları ornına usı aytılǵan atama qollanıladı.
Fayl – berilgen tiptegi logikalıq jazıwlardıń barlıq nusqalarınıń atamalanǵan birlespesinen ibarat.
Maǵlıwmatlar bazası – túrli tiptegi maǵlıwmatlar jazıwları nusqaları hámde maǵlıwmatlar jazıwları arasında, maǵlıwmatlar agregatları arasında, maǵlıwmatlar elementleri arasında qatnasıqlardıń birlespesinen ibarat. Maǵlıwmatlar bazası arnawlı strukturaǵa iye hám logikalıq baylanıslı informaciya elementlerin saqlawǵa arnalǵan sklad (qoyma) esaplanadı.
IS lardıń tiykarında maǵlıwmatlar bazası jatadı. Maǵlıwmatlar bazası (MB) – bul esaplaw sistemasında saqlanıwshı maǵlıwmatlar massivi sanaladı. MB usı maǵlıwmatlardıń ózinen hámde olardıń túrli máselelerin sheshiwde barlıq kerekli esaplaw ushın paydalanılatuǵın súwretlewinen, MB logikalıq strukturasın kórsetetuǵın hám MB sında saqlanatuǵın maǵlıwmatlar ortasındaǵı qatnaslardı belgileytuǵın maǵlıwmatnama informaciyadan quralǵan.
Maǵlıwmatlar bazaları sisteması – bul bir neshe ámeliy programmalardıń islewi ushın paydalanıwǵa bolatuǵın maǵlıwmatlar bazalarınıń birlespesi. Bazıda bul atama maǵlıwmatlar banki ataması menen de salıstırıladı. Biraq, maǵlıwmatlar banki salıstırmalı quramalı sistema bolıp, ol MB, ańlatıw quralları, programma quralları, texnikalıq qurallar, shólkemlestiriliw-metodikalıq qurallar, bank adminstratorı, maǵlıwmatlar sózligi wqsaǵanlardan quraladı. Ulıwmalıq jaǵdayda MB arnawlı maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması (MBBS) arqalı basqarılatuǵın óz-ara baylanısqan maǵlıwmatlar toplamı bolıp sanaladı. YAǵnıy, MB degende maǵlıwmatlardıń sonday óz-ara baylanısqan toplamın túsinemiz, ol mashina yadında saqlanıp, onı MBBS toltırıwı, ózgerttiriwi, jetilistiriwi múmkin.
MBBS sonday sistemalı programmalıq qural bolıp, onıń járdeminde tablicalar strukturasın, tablicalar ortasındaǵı baylanısıwdı, tablicalardı maǵlıwmatlar menen toldırıw hám redaktorlaw múmkin.
MBBS maǵlıwmatlar bankin jaratıw, onı aktual jaǵdayda uslap turıw, kerekli informaciyanı tabıwdı shólkemlestiriw, paydalanıwshılardıń MB menen islewine imkaniyat jaratıw hám basqa xızmet kórsetiw ushın kerekli bolatuǵın programmalıq hám til quralları komplekssi sanaladı.
MBBS mısalı sıpatında tómendegilerdi keltiriw múmkin: DBASE; Microsoft Access; Microsoft For Pro For DOS; Microsoft For Pro For WINDOWS;Paradox for DOS; Paradox for WINDOWS.
Informaciya komponentaları. Maǵlıwmatlar banki yadrosın MB kuraydı. Maǵlıwmatlar banki proektlestirgende barlıq paydalanıwshılar ushın informaciya massivleri birligi, informaciyanı bir márte kiritiw hám onnan kóp maqsetlerde paydalanıw principlerine tiykarlanıw kerek.
1.8-súwret. Maǵlıwmatlar banki komponentaları
Maǵlıwmatlar banki informaciya komponentaları menen islewdiń túrli tártibin támiynleydi.
Zamanagóy MBBS nda qollanılıp atırǵan til quralları tórtinshi áwlad sistemalarına kiredi. Ulıwma, til qurallarınıń tómendegi áwladları bar:
birinshi áwlad – mashina tili;
ekinshi áwlad – assemblerdiń simvollı tilleri;
úshinshi áwlad – algoritmlik tiller: PL, COLOR, ALGOL hám basqalar.
tórtinshi áwlad – obektke arnalǵan programmalastırıw til quralları.
1.10-súwyoret. SHólkemlestiriliw tárepinen MB nıń túrleri.
Házirgi kúnde MB nıń tómendegi klassları kóp isletiledi:
maǵlıwmatlardı súwretlew formasına qarap: video, audio, multimedia toparlarına ajıratıw múmkin.
video maǵlıwmatlar: tekstli hám grafik súwretli boladı.
tekstli MB maǵlıwmatlardı strukturalasqanlıǵına qarap strukturalasqan, bir bólimi strukturalasqan hám strukturalaspaǵan MB na bólinedi.
strukturalasqan MB maǵlıwmatlar modeline qarap: ierarxiyalıq, tarmaqlı, relyatsion, obektli relyatsion, obektke baǵdarlanǵan, aralas modelli;
waqıtqa baylanıslı strategik hám dinamik túrlerge ajıratıladı.;
basqarılıwı tárepinen oraylasqan hám bólistirilgen MB sına bólinedi.
paydalanıwshılar sheńberine qarap: bir hám kóp paydalanıwshılı;
maǵlıwmatlardıń saqlanıwına qarap: operatsion hám analitik túrleri;.
MB sında saqlanıp atırǵan maǵlıwmatlar tipine kóre: hújjetlestirilgen, faktografik hám leksikografik (klassifikatorlar, sózlikler hám basqalar). Bul jerde faktografik MB qandaydur obekt haqqında anıq shablonlı maǵlıwmatlar (mısalı: personallardıń jeke maǵlıwmatnaması, puxaralıq pasportı hám .t.b.) bolsa, hújjetlestirilgen MB sına tabiyǵıy tilde jazılǵan maǵlıwmatlar birlespesi (monografiya, roman, ilimiy esabatlar, normativ-xuqıqıy hújjetler) kiredi.
ekonomikalıq kóz qarastan tólemli hám tólemsiz;
múrájetler dárejesine qarap: publikalıq hám sheklengen;
shólkemlestiriliw tárepinen: avtonom (jeke), ulıwmalıq (integrallasqan hám bólistirilgen) (1.10 – rasm).
Bunnan basqa MB tómendegilerge ajıratıladı: ekstentsional (EMB) hám intensional (IMB). Ektentsional MB – bul ápiwayı relyatsion MB. Intensional MB bolsa EMB nıń mazmunın anıqlawshı qaǵıydalar tiykarında kurıladı.
1.11-súwret. MB nıń ulıwmalıq ajıratılıwı.
|
| |
