8.15- rasm. Dum yordamida cho‘ktirish.
Plitalar egilgan shar ko‘rinishida yon yuzalarga ega. Buyumni qo‘shimcha qismida dum
aylantiriladi. Dum qismi (8.16-rasm) manipulyator teshigi orqali zagotovkani qisishga yoki
ushlash uchun va cho‘zishda patron yordamida kantovka qilish uchun xizmat qiladi.
8.16-rasm. Dum bilan cho‘ktirishdan so‘ngi tortish. a- manipulyator yordamida; v-patron
yordamida. 1-boyka ; 2-buyum; 3-manipulyator kleshi; 4-manopulyator; 4-qarshi og‘irlik; 5-
patron; 7-kantovatel zanjiri.
Bolg‘alash ohirida dum chiqitga chiqariladi.
8.17-rasm. Yassi va sferik plitalarda cho‘ktirishdan keyingi cho‘zish
a) katta bo‘lmagan tugallanish qismidagi chiqit.
b) katta chiqindiga chiqish.
3. Halqa ostida cho‘ktirish ikki usulda amalga oshiriladi (8.18-rasm). Birinchi variant (8.18-
rasm, a) qo‘shimcha tortuvchi dumli halkalarni pastki va yuqorigi teshiklarga
kiritish hisobiga
tortish. Ikkinchi (8.18-rasm, b) variant-teshikga metallni bosib kiritish hisobiga.
Ikkinchi usul bilan berk bo‘lgan shesternyalar va quloqli (babishkali) disklar olinadi.
8.18-rasm Xalqa ostida cho‘ktirish. a) qo‘shimcha babishkali tortish. b) metallni teshikga bosib
kiritish. 1-babishkadan siqib chiqarilgan metall.
Konuslilik (teshikning og‘ish burchagi) burchagi 1
0
30
1
dan 7
0
gacha bo‘ladi. Xalqa
yordamida cho‘ktirishda zagotovka balandligi kamayadi. Xalqaning teshigi ochiq va yopiq holatda
tayyorlanadi. Flanetsga o‘xshagan detallar tayyorlashda teshik yopiq ko‘rinishida bo‘ladi.
Agarda 1 ta babishka olish lozim bo‘lsa uning balandligiga bog‘liq
holda yopiq yoki ochiq
tipdagi qistirma xalqani olish kerak. O‘lchamlari kichik bo‘lgan detallar cho‘ktirish usuli bilan
olishda cho‘ktirishdan so‘ng chegaralovchi plitadagi xalqa bochkasimonlikdan qutilishga xizmat
qiladi.
4.Cho‘zish ham cho‘ktirish kabi yassi boyklardagi shaklda olib boriladi. Misol uchun:
𝐻
𝑣ы𝑠
𝐷
⁄
𝑧𝑎𝑔
≤ 3 munosabatdagi cho‘zishni amalga oshirish talab etilgan bo‘lsin. Cho‘zishdan
qolgan zagotovka qismlarini asbob yoki qismlarni maxaliy qizdirish qo‘llaniladi. Xalqa
yordamida cho‘ktirishda zagotovka diametri teshik diametriga
mos yoki teng holatda, agar
zagotovka diametri katta bo‘lsa, u holda cho‘ktirilmagan qismiga qo‘shimcha ishlov beriladi.
O‘lchami katta bo‘lgan flanetslarni ingichka dumli shaklda balandligi N
bal
ni 3D
zag
ko‘rinishga olib kelinadi. Halqa (8.19-rasm, a) ostida cho‘ktirish quyidagi rasmda keltirilgan.
8.19-rasm. Cho‘ktirish sxemasi.
a) zagotovka chetki qismi xalqa tagligi ostida cho‘ktirish; b-uzunligi katta bo‘lgan zagotovkalarni
balvanka ostida cho‘ktirish (1-tanch; 2-boyka; 3-qisiluvchi bo‘lim; 4-bolvanka “roman”)
Roman bilan cho‘ktirish uzun va og‘ir bo‘lgan vallardan
flanets tayyorlash uchun
foydalaniladi. Bunda kranga mahkamlangan va qo‘l yordamida aylantirib deformatsilayanuvchi
zagotovka balvanka yordamida (8.19-rasm, b) cho‘ktiriladi.
Hozirgi holatda cho‘ktirish uchun qo‘shimcha silindrik moslama bilan jihozlangan
gorizontal bolg‘alash mashinalaridan foydalaniladi.
5. Zagotovka balandligi kichraytirish va diametrini kattalashtirish hisobiga cho‘zish.
8.20- rasm. Razgonkali cho‘ktirish. a) yoyish yordamida b) boykali v) tor boykali.
Yoyish yordamida cho‘ktirishda uncha katta bo‘lmagan
kuchlar yordamida zagotovka
diametrini kattalashtirish va balandligini kontakt kuchlar yordamida kamaytiriladi. Ma’lum
diametrdagi zagotovka bolg‘a yoki pressda ishlov beriladi va shundan so‘ng cho‘ktiriladi.
8.20-rasmda katta bo‘lmagan pakokalarni cho‘ktirishni yoyish orqali amalga oshirish
berilgan. Yoyish ishlarini bajarish uchun diametri yarim doiraviy bo‘lgan zagotovkani har bir
qisishdan so‘ng uning ma’lum burchak ostida aylantirib turamiz. Uning yuzalari to‘lqinsimon
ko‘rinishga keladi va yassi yuzalarini yoyish bilan tugatiladi. 8.20-rasm (b) da bolg‘a
ostida
cho‘zish berilgan. Cho‘zish vazifasini boyka (qattiq metall) bajaradi. Zagotovka tag bayok ustidagi
3 o‘rnatgichga o‘rnatiladi va har bir zarbdan so‘ng zagotovka o‘qi atrofida aylantiriladi. 8.20-
rasm.(v) rasmda tor boyka va bobishka yordamida katta bo‘lgan disklarni cho‘zish jarayoni
keltirilgan. Zagotovka bobishka ostidagi teshigi bo‘lgan plita ustiga o‘rnatiladi. Zagotovkani har
bir qisishdan so‘ng, tor yuqori bayok aniq burchak ostida vertikal o‘q bo‘ylab buriladi.
Zagotovkani cho‘zish orqali cho‘ktirish usullari tortishda hosil bo‘luvchi deformatsiya jarayoni
orqali amalga oshiriladi.
