Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
288
Insonning kompyuterga nisbatan qaramlik holatining shakllanib borayotgani
bugun jahon miqiyosidagi muammo ekanligi sir emas. Bu dastyorning quliga aylanib
qolish insonning ruhi va ruh ifodasi bo‘lgan tilida ham aks etayotganini ijtimoiy
saytlarga qisqa ekskursiya ham ko‘rsatib bera oladi. Hozirda biz kuzata olgan
kompyuter lingvistikasiga oid tadqiqotlarda bu narsa kompyuter lingvistikasi oldiga
qo‘yilgan asosiy vazifalar sirasida odatda sanalmasa-da, yaqin kelajak
psixolingvistika va kompyuter lingvistikasining kesishmasida turuvchi asosiy
masala sifatida aynan shu muammoni qo‘ya boshlashi shubhasiz.
Hozirda ham kompyuter lingvistikasi fani oldida jamiyatimizni yangi
ijtimoiy-iqtisodiy bosqichlarga ko‘tarishda zarur bo‘lgan vazifalar anchagina.
Xususan, kompyuter uchun o‘zbekcha to‘liq va to‘laqonli lingvistik ta’minot
yaratish, avtomatik tahrirlash, o‘zbek tilidan boshqa tilga yoki aksincha tarjima
qiluvchi mukammal dasturlarni yaratish, sodda qilib aytganda, kompyuterni
o‘zbekcha “gapirtirish” amaliy tilshunoslikning bu yo‘nalishi oldida turgan eng
dastlabki vazifalardir. Keyingi yillarda tatbiqiy yo‘nalishning bu sohasiga
tilshunoslar orasida qiziqishning ortib borayotgani quvonarli hol bo‘lsa-da, ko‘p
sonli bo‘lmagan bu tadqiqotchilar faoliyati bu o‘ta dolzarb yo‘nalishda maxsus
mutaxassislar tayyorlash zaruriyatini hal etib bera olmasligi ham aniq.
Hozirgi kunda amaliy tilshunoslikning o‘zbek tilini tatbiqiy tadqiq etishning
metodologik asoslari ishlab chiqish, metod va prinsiplari belgilash muhim masala.
O‘zbek tilining tatbiqiy yo‘nalishlarini amalga oshirishning dasturi ishlab chiqilishi
lozim. Unda amaliy tilshunoslik taraqqiyoti uchun dolzarb bo‘lgan quyidagi
muammolarning hal etilishi ko‘zda tutiladi:
- tilshunoslikning sof nazariy fan doirasidan chiqib, iqtisodiy samarador
yo‘nalishlar taraqqiy topgan fan mavqeini ham olishida zaruriy tadqiqotlar
metodologiyasi va metodlari belgilab berish;
- amaliy tilshunoslikning bugungi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot davri uchun
ayniqsa dolzarb bo‘lgan ustuvor yo‘nalishlari belgilash va asoslash;
- ishlab chiqilgan metodlar va metodologiya asosida muayyan amaliy
yo‘nalish tavsifini yaratish.