Форс-тожикча ўзлашган қатлам
1.Таркибида форсча кенг “О” унлиси бўлади: омад, пешона, оҳанг,
осмон, обдаста, обжувоз,обинон, обод, обрў(й), овоз, овора, озод, ойна, омбур,
омихта, ораста, орзу, ором,осойишта, вайрон, армуғон, армон, гадо, оҳак,
оҳиста, оҳу...
2.Таркибида лаб-тиш “В” товуши бўлади: водариғ, вобаста, воя, гавҳар,
гаврон, гаврапуш...
3.Таркибида “гул” асосли қўшма сўзлар: гуландом, гулбарг, гулбадан,
гулбанд, гулбоғ, гулгун,гулдон, гулдор, гулдаста, гулдўз, гулкор, гулисумбул,
Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
300
гулёр,гулзор, гулистон, гулкоса, гулнора, гулоб, гулжабин,гулмих, гулмоҳ,
гултож, гулисапсар,гулхан, гулшан, гулчин, гулхона, гулшода, гулқанд...
4.Таркибида қаттиқ “Х” товуши бўлади: пахта, тахта, гўлах, гўсхўр,
гўрсўхта, пухта, сохта, сўхта,...
5.Таркибида “бад” асосли сўзлар:бадбахт, бадбўй, бадбашара, бадбин,
бадбуруш, баджаҳл, бадгир, бадгумон,бадзот, бадзабон, бадгўй, бадкарда,
бадкир, бадкор, баднафс, бадмаст, бадният, бадном, баднома, баднусха,
бадрашк, бадранг, бадсурат, бадтарин, бадхўр, бадқавоқ...
6.Таркибида “бар”унсури бўлади: бардош, бардавом, бардор, барзанги,
бардам, бардаст, барпо, бартараф, барқарор, барҳаёт, барҳаво, барҳам,
барҳақ...
7.Таркибида изофа “И” ёки изофанинг қисқарган шаклида бўлади: ойнаи
жаҳон, гулираъно, биродари азиз, гули беор, балоигардаон, бало-баттар,
балои офат, балои қазо, бахтиёр, бахти қаро...
8.Сўзнинг ўртасида ёки охирида ундошлар қатор келади: банда, бандак,
бандар(гоҳ), дўст, гўшт, қанд, ранг, барг, банд, баланд, кент, паст, мард...
9.Таркибида лаб-тиш “Ж” товуши бўлади: аждар, мужда, гижда,
гижбанг,мужгон, бож, жола...
10.Чалғу асбоб номлари: дутор, рубоб, тор, доира, чанг, сето, най,
карнай, сурнай, қўшнай, ноғара, гусноғара...
11.Форс-тожикча мучал номлари: муш (сичқон), бақар(сигир),
фаланг(йўлбарс),
харгуш(қуён),
наҳанг(балиқ),
мор(илон),
асп(от),
гўсфанд(қўй), ҳамдуна(маймун), мурғ(товуқ), сак(ит), хук(тўнғиз)...
12.Таркибида лаб –тиш “Ф” ундоши бўлади: фаранг, фарёд, фарзанд,
фарзин, фарзона, фаришта, фармон, фаровон, фаромуш, фарфор, фарсанг,
фасона, фириб, форс, фош, фусун...
13.Таркибида қаттиқ “Х” товуши бўлади: халқоб, хам, хамак, хампа,
ханда, харид, хас, хашак, хира, хирмон, хиром, хожа, хўжа, хок, хом, хомуш,
хомтама, хона, хонанда, хор, хоҳиш, худбин,худо, худди, хумкалла, хуноб,
хурмо, хурсанд, хуррам, хуршид, хуш, хўп, хўранда, хўроз...
14.Ҳафта номлари форсча бўлади:
15.”Як-”унсури била бошланувчи сўзлар форсча бўлади: якка, якандоз,
якбора, якдил, якдона, яккахон, яккачўп, яккаш, яккама-якка, яккам-дукам,
якка-ярим, яккамохов, яктан, якто, якрўя, яксон, яктак, якшанба, якқалам...
16.”Об” унсури билан бошланувчи сўзлар форсча бўлади: об, обаки,
обакидандон, обгардон, обдаста, обдор, обдўз, обжўш, обжувоз, обидийда,
обканд, обкаш, обинон, обиравон, ободон, обод, об-оташ, обраҳа, обрез,
обпартов, обрў(й), об-тоб, обтова, об-худойи...
Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
301
17.Ўзбек тилидаги сўз ясовчи олд (префикс) қўшимчалар форсча бўлади:
но-, бе-, бо-, бад-, сер-, нав-, хуш-, ҳам-, пур-...
18.Ўзбек тилидаги сўз ясовчи аффиксоидлар форсча бўлади: -нома, -
манд, -параст, -монанд, -симон, -хона, -дор, -гўй, -хон, -зода, -гоҳ, -дон, -пўш,-
бон, -фуруш, -она, -намо, -шунос, -соз, -хўр,-парвар, -навис, -кор, -дош, -дўз, -
вачча, -боп,-боз, -хўр...
19.Дил унсурли сўзлар форсча бўлади: дилоро, дилором, дилдор,
дилшод, дилкушод, дилрабо,дилёр, дилбар, дилафгор, дилсўз, дилбанд,
Модал сўзлар форсча бўлади:чунки, офарин, шояд, дуруст, расо, ногоҳ,
ниҳоят, даркор, зарур, зинҳор..
20. Боғловчилар форсча бўлади: чунки, лекин(лек) , агар, агарчанд,
гарчи, балки, магар, чунон, чунончи, токи, зеро, хоҳ, гўё, гоҳ, ҳам, ё, ёки, ёхуд,
на,
|
