Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
138
паралингвистик хулқ-атворни етарли даражада изоҳлаш коммуникатив таъсир
ўтказиш жараёнида энг муҳим вазифалардан биридир.
Паралингвистик алоқа воситаларини ўрганишнинг юқори даражада
долзарблиги ушбу соҳада кўплаб изланишларнинг пайдо бўлишига олиб
келади. Замонавий илмий адабиётларда жаҳон тилларида новербал алоқа
таркибий қисмларининг функциялари, турли лисоний маданиятлардаги
новербал алоқа стратегияларининг хусусиятлари ва ҳоказоларни ўрганиш
бўйича катта материал тўпланган. Таъкидланганидек, ўтган асрнинг иккинчи
ярмидан бошлаб психологлар, тилшунослар, психолингвистларнинг
эътиборлари тилнинг инсон омилига, хусусан, интеллектуал ва ҳиссий
томондан ҳар хил жиҳатлари билан узвий боғлиқ бўлган хусусиятларига ўтди.
Шу билан бирга, паралингвистик алоқанинг вербал таркибий қисмдан кам
аҳамиятга эга эмаслигини ҳисобга олсак, имо-ишораларнинг нотўғри
ишлатилиши
маданиятлараро
алоқа
тўсиқларига,
коммуникатив
муваффақиятсизликларга, маданиятлараро коммуникатив тўқнашувларга олиб
келади. Имо-ишораларни, юз ифодаларини ва бошқа паралингвистик
нарсаларни ишлатиш ва ўзгартириш мулоқот хусусиятларини ўрганишга
имкон беради.
А.С.Трачнинг таъкидлашича, оғзаки нутқ айнан паралингвистик
воситаларини ҳисобга олганда, ёзма нутқдан анча бой.
1
Имо-ишоралар, юз
ифодалари, мулоқот пайтида ўзини тутиш, сўзловчининг ташқи кўриниши ва
бошқа белгилар ҳам нутқий таъсирнинг новербал воситалари ҳисобланади.
Айнан, ана шу воситалар ўрнини тўлдириш эҳтиёжи интернет мулоқоти
жараёнига кулгичлар ("смайликлар"), турли хил иллюстрациялар (эмодзи,
мем, гиф, эмотикон ва бошқалар), анимацион тасвирлар каби нутқий таъсир
воситаларининг пайдо бўлишига олиб келди ҳамда бу атамаларни
тилшунослик фанига киритди.