Ishchilarning kasbi bo‘yicha ta’minlanishi tahlili

Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, biz tahlil qilayotgan xo‘jalik subyektida o‘rganilayotgan davrda jami ishchilar soni biznes-rejada belgilanganiga nisbatan 6 kishiga kamaygan. Ishchilar sonining kamayishiga asosan chilangarlarning 3 kishiga va boshqa toifadagi ishchilarning 9 kishiga kamayganligi sabab bo‘lgan. Korxonadagi ishchilarning asosiy salmog‘ini bo‘yoq tayyorlovchilar, rang tanlovchilar va boshqa toifa ishchilari tashkil etgan. Korxona asosiy kasbdagi ishchilar bilan 99,01 foizga ta’minlangan. Bo‘yoq tayyorlovchilar, bo‘yoq qoruvchilar kasbidagi ishchilar rejaga nisbatan ortiqcha bo‘lgan holda qolgan kasbdagilar kamaygan. Bunday holatni bo‘lishi ishlab chiqarishni normal tashkil etishga to‘sqinlik qiladi, natijada belgilangan ish vaqtidan ortiqcha mehnat sarf qilinishiga va ish haqi fondidan ortiqcha sarfga yo‘l qo‘yilishiga olib keladi. Ishlab chiqarish natijasi, mehnat unumdorligi ishchining mehnat stajiga ham bog‘liq. Tahlil etishda uzluksiz mehnat staji (1-yilgacha, 1-5 yil; 5-10; 10-15; 15-20; 20-25; 25 yildan ortiq)ni jami ishchilar sonida tutgan ulushi aniqlanadi va tegishli xulosa qilinadi.

3. 
   
   Ishchilarni ish vaqtidan foydalanishi tahlili va uning o‘zgarish sabablari .
   

Mahsulot ishlab chiqarish hajmi ishni tashkil etish va mehnat resurslarining ish vaqtidan foydalanish ko‘rsatkichlariga ham ko‘p jihatdan bog‘liq. Ishchilarni ish vaqti fondi ishchining yil davomida ishlagan kishi-kunlari va kishi-soatlari ko‘rinishida hisobotlarda ifodalanadi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etish uchun ishchilar tomonidan ishlangan jami kishi-kunlari va kishi-soatlari rejasi bilan taqqoslanib ish vaqtini yo‘qotilishi va uni o‘zgarish sabablari aniqlanadi. Tahlil jarayonida ish vaqti fondidan to‘liq foydalanmaslik sabablari atroflicha o‘rganilmog‘i lozim. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etishda quyidagi ko‘rsatkichlarni qo‘shimcha aniqlash lozim.

1. Bir ishchini yil davomida ishlagan kishi-kunlari.

   
   

2. Ish kuni davomiyligi.

   
   

Ishchilarning ish vaqti fondiga (IVF) quyidagi omillar ta’sir etadi:

• ishchilar sonining o‘zgarishi (I_S);

  
  

• bir ishchini ishlagan kunlarining o‘zgarishi (K_K);

  
  

• ish kuni davomiyligining o‘zgarishi (K_D).

  
  

Ish vaqti fondi (kishi-soatlari)ning o‘zi esa quyidagi ko‘rsatkichlar ko‘paytmasidan hosil bo‘ladi.

Ish vaqtidan foydalanish tahlili kalendar ish vaqti fondlarini o‘z ichiga oladi. Kalendar ish vaqti fondi o‘rganilayotgan davrdagi kunlarni ishchilarni ro‘yxat bo‘yicha soniga ko‘paytmasidan hosil bo‘ladi. Kalendar ish fondidan dam olish va bayram kunlari hamda rejalashtirilgan ta’til, qo‘shimcha ta’til, kasallik kunlarini ayirish orqali reja bo‘yicha ish vaqti fondi hosil bo‘ladi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etishda jami ishchilarni ishlagan ish vaqti fond (kishi-kun, kishi-soat) lari rejalashtirilgan o‘tgan yil ko‘rsatkichlari bilan taqqoslanib, ish vaqtidan to‘liq foydalanmaslik sabablari aniqlanadi. Ularga ma’muriyat ruxsati bilan ishchilarni boshqa ishlarga jalb etilishi, kasallik sababli, mehnat intizomiga rioya qilinmasligi tufayli ish vaqti yo‘qotilishi kiradi.

1. ishchilar soni D IVF is( ) = (Is¹ - Is⁰ ) K^о D^оD IVF is( ) = (601-624) 260 7,80 = -46,6 ming kishi - soat

   
   

2. bir ishchini ishlagan kunlari D IVF k( ) = Is¹ (K¹ - K^о) D^о

   
   D IVF k( ) = 601 (257-260) 7,80 = -14,0 ming kishi – soat
   

3. ish kuni davomiyligi D IVF D( ) = Is¹ K¹ (D¹ - D^о)

   
   D IVF D( ) = 601-257 ( 0,05)+ = +7,7 ming kishi - soat
   
   
   6-jadval Ish vaqtidan foydalanish natijalarini quyidagi jadvalga joylashtiramiz
   

Ish vaqtini yo‘qotilishi 60,6(46,6+14,0) ming kishi-soatni tashkil etgan. Ish kuni davomiyligini uzayishi hisobiga yo‘qotilgan soat biroz qisqarib 52,4 ming soatni tashkil etgan