|
Oksidlarning kimyoviy xossalari
|
| bet | 4/9 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 304,79 Kb. | | #140201 |
Bog'liq 1-MA’RUZAOksidlarning kimyoviy xossalari
1. Asosli oksidlar suv bilan ta’sirlashib, tegishli asoslar(ishqorlar)ni, kislotali oksidlar esa tegishli kislotalarni hosil qiladi:
Na2O + H2O 2NaOH
MgO + H2O Mg(OH)2
SrO + H2O Sr(OH)2
CaO + H2O Ca(OH)2
K2O + H2O 2KOH
NO2 + H2O HNO2 + HNO3
|
SO2 + H2O H2SO3
4NO2 + O2 + 2H2O 4HNO3
P2O5 + H2O(sovuq) 2HPO3
P2O5 + 3H2O(iliq) 2H3PO4
Cl2O7 + H2O 2HClO4
CrO3 + H2O H2CrO4
|
2. Asosli oksidlar kislotali oksidlar bilan reaksiyaga kirishib tuzlar hosil qiladi:
CaO + SiO2 CaSiO3
3MgO + P2O5 Mg3(PO4)2
Na2O + CO2 Na2CO3
|
FeO + SiO2 FeSiO3
K2O + SO2 K2SO3
Mn2O3 + 3SO3 Mn2(SO4)3
|
3. Asosli oksidlar kislotalar bilan ta’sirlashsa tuz va suv hosil bo‘ladi:
MgO + H2SO4 MgSO4 + H2O
CrO + 2HCl CrCl2 + H2O
K2O + 2CH3COOH 2CH3COOK + H2O
CuO + 2HNO3 Cu(NO3)2 + H2O
4. Kislotali oksidlar asoslar bilan reaksiyaga kirishib tuz va suv hosil qiladi:
CO2 + 2NaOH Na2CO3 + H2O
CO2 + NaOH NaHCO3
N2O5 + Ca(OH)2 Ca(NO3)2 + H2O
CO2 + 2Cu(OH)2 CuC+ H2O
|
P2O5 + 2KOH + H2O 2KH2PO4
P2O5 + 4KOH 2K2HPO4 + H2O
P2O3 + 6KOH K3PO3 + 3H2O
|
5. Amfoter oksidlar asosli oksidlar bilan ham, kislotali oksidlar bilan ham ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi:
Al2O3 + K2O 2KAlO2
BeO + Na2O Na2BeO2
ZnO + Na2O Zn2BeO2
Fe2O3 + K2O 2KFeO2
|
Al2O3 + SO3 Al2(SO4)3
BeO + N2O5 Be(NO3)2
Fe2O3 + N2O5 Fe(NO3)3
ZnO + SO3 ZnSO4
|
6. Amfoter oksidlar asoslar bilan ham, kislotalar bilan ham ta’sirlashib tuzlar suv hosil qiladi:
Al2O3 + 2KON 2KAlO2 + H2O
BeO + NaON Na2BeO2 + H2O
ZnO + NaON Zn2BeO2 + H2O
Fe2O3 + 2KON 2KFeO2 + H2O
Cr2O3 + 6KON 2K3CrO3 + 3H2O
|
Al2O3 + 3N2SO4 Al2(SO4)3 + 3H2O
BeO + 2NNO3 Be(NO3)2 + H2O
Fe2O3 + 6NNO3 2Fe(NO3)3 + 3H2O
ZnO + N2SO4 ZnSO4 + H2O
SnO + 2HCl SnCl2 + H2O
|
7. Amfoter oksidlar ayrim tuzlar bilan almashinish reaksiyasiga kirishadi:
Cr2O3 + 3K2CO3 2K3CrO3 + 3CO2
BeO + Na2CO3 Na2BeO2 + CO2
3.Kislotalar va ularning kimyoviy xossalari.
KISLOTALAR – metallarga o‘rnini beradigan vodorod atomlari va kislota qoldig‘idan iborat murakkab moddalar. Masalan: H2SO4 – sulfat kislota, HNO3 – nitrat kislota, HMnO4 – permanganat kislota, H2SiO3 – silikat kislota, H2FeO4 – ferrat kislota, HCN – sianid kislota, H4P2O7 – difosfat kislota, H2CrO4 – xromat kislota, H2S – sulfid kislota va h.z. Kislotalarni molekulasi tarkibiga qarab kislorodsiz kislotalar va kislorodli kislotalarga bo‘lish mumkin.
Formulasi
|
Nomi
|
Grafik formulasi
|
HF
|
Ftorid kislota
|
H – F
|
HCl
|
Xlorid kislota
|
H – Cl
|
HBr
|
Bromid kislota
|
H – Br
|
HI
|
Yodid kislota
|
H – I
|
H2S
|
Sulfid kislota
|
H – S – H
|
H2Se
|
Selenid kislota
|
H – Se – H
|
H2Te
|
Tellurid kislota
|
H – Te – H
|
HCN
|
Sianid kislota
|
H – C ≡ N
|
HCNS
|
Rodonid kislota
|
H – S – C ≡ N
|
HN3
|
Azid kislota
|
H – N = N ≡ N
|
Kislorodsiz kislotalar – molekulasida kislorod atomi uchramaydigan kislotalar.
Kislorodsiz kislotalar odatda gaz moddalar bo‘lib, ular suvda erib, kislota hosil qiladi.
2) Kislorodli kislotalar – molekulasida kislorod atomi saqlaydigan kislotalar.
H2BeO2
|
Berilat kislota
|
|
HBO2
|
Metaborat kislota
|
H – O – B = O
|
H3BO3
|
Ortoborat kislota
|
|
H2B4O7
|
Tetraborat kislota
|
|
HAlO2
|
Metaalyuminat kislota
|
H – O – Al = O
|
H3AlO3
|
Alyuminat kislota
|
|
H2CO3
|
Kabonat kislota
|
|
H2C2O4
|
Oksalat (SHavel) kislota
|
|
CH3COOH
|
Etan (Sirka yoki atsetat) kislota
|
|
HCOOH
|
Metan (CHumoli) kislota
|
|
H2SiO3
|
Silikat kislota
|
|
H4SiO4
|
Ortosilikat kislota
|
|
H2SnO3
|
α, β – Stannat (Qalay) kislota
|
|
H2GeO3
|
Germanat kislota
|
|
H2PbO3
|
Plyumbat kislota
|
|
H4PbO4
|
Ortoplyumbat kislota
|
|
HNO2
|
Nitrit kislota
|
H – O – N = O
|
HNO3
|
Nitrat kislota
|
|
HPO2
|
Metafosfit kislota
|
H – O – P = O
|
H3PO3
|
Fosfit kislota
|
|
HPO3
|
Metafosfat kislota
|
|
H3PO4
|
Ortofosfat kislota
|
|
H4P2O7
|
Difosfat (Bifosfat) kislota
|
|
H3PO2
|
Gipofosfat kislota
|
|
H3VO4
|
Vanadat kislota
|
|
H3AsO3
|
Arsenit kislota
|
|
H3AsO4
|
Arsenat kislota
|
|
H3SbO4
|
Stibat kislota
|
|
H3BiO4
|
Vismutat kislota
|
|
H2SO3
|
Sulfit kislota
|
|
H2SO4
|
Sulfat kislota
|
|
H2S2O5
|
Disulfit kislota
|
|
H2S2O7
|
Disulfat kislota
|
|
H2SeO3
|
Selenit kislota
|
|
H2SeO4
|
Selenat kislota
|
|
HCrO2
|
Xromit kislota
|
H – O – Cr = O
|
H3CrO3
|
Ortoxromit kislota
|
|
H2CrO4
|
Xromat kislota
|
|
H2Cr2O7
|
Dixromat kislota
|
|
H2TeO3
|
Tellurit kislota
|
|
H2TeO4
|
Tellurat kislota
|
|
H2MoO4
|
Molibdat kislota
|
|
H2WO4
|
Volframat kislota
|
|
HClO
|
Gipoxlorit kislota
|
H – O – Cl
|
HClO2
|
Xlorit kislota
|
H – O – Cl = O
|
HClO3
|
Xlorat kislota
|
|
HClO4
|
Perxlorat kislota
|
|
HBrO
|
Gipobromit kislota
|
H – O – Br
|
HBrO2
|
Bromit kislota
|
H – O – Br = O
|
HBrO3
|
Bromat kislota
|
|
HBrO4
|
Perbromat kislota
|
|
HIO
|
Gipoyodit kislota
|
H – O – I
|
HIO2
|
Yodit kislota
|
H – O – I = O
|
HIO3
|
Yodat kislota
|
|
HIO4 (H5IO6)
|
Peryodat kislota
|
|
H2MnO3
|
Manganit kislota
|
|
H4MnO4
|
Ortomanganit kislota
|
|
HMnO4
|
Permanganat kislota
|
|
H2MnO4
|
Manganat kislota
|
|
H2ReO4
|
Renat kislota
|
|
HFeO2
|
Ferrit kislota
|
H – O – Fe = O
|
H2FeO4
|
Ferrat kislota
|
|
H2UO3
|
Uranit kislota
|
|
H2UO4
|
Uranat kislota
|
|
HOCN
|
Sianat kislota
|
H – O – C ≡ N
|
Kislotalarni molekulasidagi vodorod atomlari soniga qarab (dissotsilanganda ajralgan vodorod kationlari miqdoriga qarab) bir asosli (negizli) va ko‘p asosli (negizli) kislotalarga ajratish mumkin.
|
| |
