|
Tuzlarning grafik formulasini chizish
|
| bet | 9/9 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 304,79 Kb. | | #140201 |
Bog'liq 1-MA’RUZATuzlarning grafik formulasini chizish
№
|
Molekulyar formulasi
|
Grafik (struktura) formulasi
|
1.
|
O‘rta (normal) tuzlar
|
|
CaSO4
|
|
|
Al2(CO3)3
|
|
|
MnCl3
|
|
|
Fe3(PO4)2
|
|
2.
|
Nordon tuzlar
|
|
Ca(HCO3)2
|
|
|
NaHCO3
|
|
|
KHS
|
|
|
Cu(HSO4)2
|
|
|
Fe(H2PO4)2
|
|
3.
|
Asosli tuzlar
|
|
(CuOH)2CO3
|
|
|
Mg(OH)NO3
|
|
|
Mn(OH)Cl
|
|
|
Al(OH)2Br
|
|
|
[Fe(OH)2]2SO4
|
|
4.
|
Qo‘sh tuzlar
|
|
KAl(SO4)2
|
|
|
KCr(SO4)2
|
|
5.
|
Kompleks tuzlar
|
|
K4[Fe(CN)6]
|
|
Tuzlarning olinish usullari
Tuzlar juda ko‘p usullar bilan hosil qilinadi. Quyida ularning ayrimlari bilan tanishib chiqamiz.
1. Metallar bilan metalmaslarning bevosita ta’siri:
Mg + Cl2 MgCl2
2Fe + 3Br2 2FeBr3
Zn + S ZnS
2Al + 3I2 2AlI3
2. Metallarni kislotalar bilan ta’siri:
2K + H2SO4 K2SO4 + H2
Sr + 2HBr SrBr2 + H2
Zn + 2HCl ZnCl2 + H2
|
Fe + H2SO4 FeSO4 + H2
Cu + 2H2SO4 CuSO4 + SO2 + 2H2O
Cu + 4HNO3 Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
|
3. Metallarni ishqorlar bilan ta’siri:
2NaOH + Be Na2BeO2 + H2
2Al + 6KOH 2K3AlO3 + 3H2
4. Metallarni tuzlar bilan ta’siri:
Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu
Zn + 2AgNO3 Zn(NO3)2 + 2Ag
Cr + HgCl2 CrCl2 + Hg
5. Asosli oksidlarni kislotali oksidlar bilan ta’siri:
CaO + SO3 CaSO4
Al2O3 + 3N2O3 2Al(NO2)3
Rb2O + CO2 Rb2CO3
6. Asosli oksidlarni kislotalar bilan ta’siri:
Fe2O3 + 3H2SO4 Fe2(SO4)3 + 3H2O
CuO + 2HCl CuCl2 + H2O
RuO + 2HNO3 Ru(NO3)2 + H2O
7. Kislotali oksidlarni asoslar bilan ta’siri:
Ca(OH)2 + P2O5 Ca3(PO4)2 + 3H2O
2NaOH + SO3 Na2SO4 + H2O
NH4OH + CO2 NH4HCO3
8. Asoslar va kislotalarning o‘zaro ta’siri:
KOH + CH3COOH CH3COOK + H2O
Mo(OH)2 + 2HNO3 Mo(NO3)2 + 2H2O
Ba(OH)2 + H2SO4 BaSO4 + 2H2O
9. Kislotali oksidlarning tuzlar bilan ta’siri:
Na2CO3 + SO3 Na2SO4 + CO2
CaCO3 + SiO2 CaSiO3 + CO2
3MgSO4 + P2O5 Mg3(PO4)2 + 3SO3
10. Tuzlarning o‘zaro ta’siri:
AgNO3 + KBr AgBr + KNO3
BaCl2 + Na2SO4 BaSO4 + 2NaCl
CaI2 + Pb(NO3)2 PbI2 + Ca(NO3)2
11. Tuzlarning ishqorlar bilan ta’siri:
Pb(CH3COO)2 + 2NaOH Pb(OH)2 + 2CH3COONa
Cu(NO3)2 + 2NH4OH Cu(OH)2 + 2NH4NO3
CdCl2 + Ba(OH)2 Cd(OH)2 + BaCl2
12. Tuzlarning kislotalar bilan ta’siri:
2NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2HCl
2MgCl2 + H4P2O7 Mg2P2O7 + 4HCl
2KNO3 + H2SO4 K2SO4 + 2HNO3
13. Metalmaslar bilan ishqorlarning ta’siri:
I2 + 2NaOH NaI + NaIO + H2O
3Cl2 + 6KOH 5KCl + KClO3 + 3H2O
3S + 6KOH 2K2S + K2SO3 + 3H2O
14. Metalmaslar bilan tuzlarning ta’siri:
2NaI + Cl2 2NaCl + I2
2MnCl2 + Cl2 2MnCl3
2Na2SO3 + O2 2Na2SO4
15. Tuzlarning termik parchalanishi:
2KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2
2KClO3 2KCl + 3O2
2RbNO3 2RbNO2 + O2
16. Ammiakning kislotalarga birikishi:
NH3 + HCl NH4Cl
NH3 + HNO3 NH4NO3
2NH3 + H3PO4 (NH4)2HPO4
17. Tuzlarning o‘zaro birikishi:
2KI + HgI2 K2[HgI4]
3KCl + CrCl3 K3[CrCl6]
K2SO4 + Al2(SO4)3 2KAl(SO4)2
3(NH4)2SO4 + Cr2(SO4)3 2(NH4)3Cr(SO4)3
Fizik xossalari
Barcha tuzlar oddiy sharoitda qattiq moddalar bo‘lib, tabiatda turli rangda uchraydi. Ular suvda eruvchanligiga qarab, 1) YAxshi eruvchan (NaCl, Na2SO4, KNO3, NH4NO3, CaCl2), 2) Kam eruvchan (CaSO4, Ag2SO4, PbCl2), 3) Deyarli erimaydigan (BaSO4, CaCO3, CaSiO3, Al2(SiO3)3) kabi turlarga bo‘linadi. Tuzlar oziq-ovqat sanoatida, qishloq xo‘jaligida o‘g‘it sifatida, tibbiyotda dori sifatida, laboratoriyalarda sintezda katalizator sifatida, umuman juda ko‘p ishlatiladi.
Kimyoviy xossalari
1. Deyyarli barcha tuzlar qizdirilganda parchalanadi:
CaCO3 CaO + CO2
2Cu(NO3)2 2CuO + 4NO2 + O2
Mg(HCO3)2 MgCO3 + CO2 + H2O
(NH4)2Cr2O7 N2 + Cr2O3 + 4H2O
2. Nordon tuzlar ishqorlar va kislotalar bilan reaksiyaga kirishadi:
NaHCO3 + NaOH Na2CO3 + H2O
Ca(HCO3)2 + 2HCl CaCl2 + 2H2O + 2CO2
3. Asosli tuzlar ishqorlar va kislotalar bilan ta’sirlashadi:
Al(OH)SO4 + 2NaOH Al(OH)3 + Na2SO4
Fe(OH)2Cl + 2HCl FeCl3 + 2H2O
Mg(OH)Cl + KOH Mg(OH)2 + KCl
4. Ko‘pchilik tuzlar suv ta’sirida parchalanadi:
CuS + 2H2O Cu(OH)2 + H2S
Al(CH3COO)3 + 3H2O Al(OH)3 + 3CH3COOH
FeCl2 + 2H2O Fe(OH)2 + 2HCl
Zn(NO3)2 + 2H2O Zn(OH)2 + 2HNO3
6.Binar birikmalar.
BINAR BIRIKMALAR – ayrim metalmaslarning metallar bilan hosil qilgan birikmalari. Binar moddalarga asosan vodorod, bor, uglerod, kremniy, azot va fosfor kabi metalmaslarning metallar bilan birikmalari kiradi. Binar moddalarning ko‘pchiligi suv bilan reaksiyaga kirishadi.
№
|
Umumiy nomi va formulasi
|
Moddaning nomi
|
Formulasi
|
Suv bilan reaksiyasi
|
1.
|
Gidridlar – MeHn
|
Natriy gidrid
|
NaH
|
MeHn + H2O Me(ON)n + H2
|
Kalsiy gidrid
|
CaH2
|
Alyuminiy gidrid
|
AlH3
|
Qo‘rg‘oshin gidrid
|
PbH4
|
2.
|
Boridlar – Me3Bn
|
Kaliy borid
|
K3B
|
Me3Bn + H2O Me(ON)n + BH3
|
Magniy borid
|
Mg3B2
|
Alyuminiy borid
|
AlB
|
Qo‘rg‘oshin borid
|
Pb3B4
|
3.
|
Karbidlar – Me4Cn
|
Litiy karbid
|
Li2C2
|
CaC2 + 2H2O Sa(ON)2 + C2H2
Al4C3 + 12H2O 4Al(ON)3 + 3CH4
|
Kalsiy karbid
|
CaC2
|
Alyuminiy karbid
|
Al4C3
|
Kremniy karbid
|
SiC
|
4.
|
Silitsidlar – Me4Sin
|
Natriy silitsid
|
Na4Si
|
Me4Sin + H2O Me(ON)n + SiH4
|
Magniy silitsid
|
Mg2Si
|
Temir (III) silitsid
|
Fe4Si3
|
Qo‘rg‘oshin silitsid
|
PbSi
|
5.
|
Nitridlar – Me3Nn
|
Kaliy nitrid
|
K3N
|
Me3Nn + H2O Me(ON)n + NH3
|
Bariy nitrid
|
Ba3N2
|
Alyuminiy nitrid
|
AlN
|
Titan nitrid
|
Ti3N4
|
6.
|
Fosfidlar – Me3Pn
|
Rubidiy fosfid
|
Rb3P
|
Me3Pn + H2O Me(ON)n + PH3
|
Mis (II) fosfid
|
Cu3P2
|
Xrom (III) fosfid
|
CrP
|
Qo‘rg‘oshin fosfid
|
Pb3P4
|
7.
|
Peroksidlar – MenO2
|
Natriy peroksid
|
Na2O2
|
MenO2 + H2O Me(ON)n + O2
|
Bariy peroksid
|
BaO2
|
Kaliy nadperoksid
|
KO2
|
Stronsiy peroksid
|
SrO2
|
Binar moddalar odatda oddiy moddalar orasidagi reaksiya natijasida olinadi. Masalan:
2Na + H2 2NaH
3Ca + 2B Ca3B2
CaO + 3C CaC2 + CO
Mg + Si Mg2Si
|
6K + 2NH3 2K3N + 3H2
Al + P AlP
2Rb + O2 Rb2O2
|
Binar moddalar kislotalar bilan ham reaksiyaga kirishadi.
MeHn + nHCl MeCln + H2
Me3Bn + H2SO4 MeSO4 + BH3
CaC2 + 2HCl SaCl2 + C2H2
Al4C3 + 6H2SO4 2Al2(SO4)3 + 3CH4
|
Me4Sin + 4HCl MeCln + SiH4
Me3Nn + 3HCl MeCln + NH3
Me3Pn + 3HI MeIn + PH3
MenO2 + H2SO4 MeSO4 + O2
|
Savоl va tоpshiriqlar
Oksidlarning qanday turlari ma`lum?
Oksidlanish darajasi birdan sakkizgacha bo`lgan metall oksidlarning formulalarini yozing
Quyidagi oksidlarning Na2O, BaO, N2O3, N2O5 suv bilan birikish tenglamalarini yozing, bu oksidlarning asosli yoki kislotali ekanligini rеаksiya tenglamasida asoslab tavsiyalang
Quyidagi gidroksidlarning AuOH, Cu(OH)2, Fe(OH)3 pаrchаlаnishidan hоsil bo’lаdigan oksidlarning formulalarini yozing
Kumush (I)-oksidi, Oltin(III)-oksidi, niobiy(IV)- oksidi, Sirkoniy(IV)-oksidi, surma(V)-oksidi, Ruteniy(VIII)-oksidi, marganes(III)-oksidi, xlor(VII)-oksidi va karbon(II)-oksidlarning empiric va strukturaviy formulalarini yozing
Quyidagi oksidlarning CaO, CO2 , CO , P2O5, NOqaysi biri o`zaro rеаksiyagа kirishi mumkin va rеаksiya natijasida qаndаy moddalar hosil bo’lаdi?
Quyidagi murakkab moddalar CaCO3, HNO3, Zn(OH)2ning pаrchаlаnishi natijasida qаndаy oksidlar hosil bo’lishi mumkin?
Quyidagi kaliy gidrokarbonat, magniy gidrokarbonat, natriy digidrokarbonat, temir (II) – nitrat, mis sulfat va kaliy sulfidlarga mos kislota qoldiqlarini hosil qiling va ularning oksidlanish darajalarni ifoda qiling
Oltingugurt kimyoviy rеаksiyalаrda qanday oksidlanish darajasida bo’lаdi. Ularning har qaysisiga tegishli oksidlanish darajalarini yozing
Metall oksidlari Metallmas oksidlaridan qaysi xususiyatlari bilan farqlanadi?
|
| |
