• Fizikaviy xossalari
  • Kimyoviy xossalari
  • 5. Tuzlar. O’rta, nordon, asosli, qo‘sh va kompleks tuzlar. TUZLAR
  • Tuzlarning sinflanishi (klassifikatsiyasi) Tuzlar tarkibiga ko‘ra besh xil bo‘ladi: 1) O‘rta (Normal) tuzlar
  • 2) Nordon tuzlar
  • 3) Asosli tuzlar
  • Mavzu: anorganik birikmalarning eng muhim sinflari




    Download 304,79 Kb.
    bet7/9
    Sana18.01.2024
    Hajmi304,79 Kb.
    #140201
    1   2   3   4   5   6   7   8   9
    Bog'liq
    1-MA’RUZA

    Olinish usullari
    1. Ishqoriy metallarni suvda eritib ishqorlar olinadi:
    2K + 2H2O  2KOH + H2
    Ba + 2H2O  Ba(OH)2 + H2
    4Fe + 3O2 + 6H2O  4Fe(OH)3 (reaksiya juda sekin boradi)
    2. Metallarning oksidlarini suvda eritib asoslar olinadi:
    BaO + H2O  Ba(OH)2
    Cs2O + H2O  2CsOH
    CaO + H2O  Ca(OH)2
    Rb2O + H2O  2RbOH
    3. Ayrim binar birikma(gidridlar, karbidlar, silitsidlar, nitridlar va h.z.)lar ham suvda erib ishqorlarni hosil qiladi:

    LiH + H2O  LiOH + H2
    SrH2 + 2H2O  Sr(OH)2 + 2H2
    KH + H2O  KOH + H2
    CaC2 + 2H2O  Ca(OH)2 + C2H2
    Al4C3 + 12H2O  4Al(OH)3 + 3CH4
    Na2C2 + 2H2O  2NaOH + C2H2

    AlN + 3H2O  Al(OH)3 + NH3
    Mg3N2 + 6H2O  3Mg(OH)2 + 2NH3
    Sr2Si + 4H2O  2Sr(OH)2 + SiH4
    Rb4Si + 4H2O  4RbOH + SiH4
    Ca3P2 + 6H2O  3Ca(OH)2 + 2PH3

    4. Alamashinish reaksiyalari yordamida olinishi:
    Ca(OH)2 + Na2CO3  2NaOH + CaCO3
    Ba(OH)2 + K2SO4  2KOH + BaSO4
    5. Suvda erimaydigan asoslar tuzlarga ishqorlar ta’sir ettirib olinadi:
    CuCl2 + 2RbOH  Cu(OH)2 + 2RbCl
    Mn(NO3)2 + 2KOH  Mn(OH)2 + 2KNO3
    FeSO4 + Ba(OH)2  Fe(OH)2 + BaSO4
    6. Suvda erimaydigan asoslar oksidlarini kislorod ishtirokida suv bilan reaksiyasida hosil bo‘ladi:
    4FeO + O2 + 6H2O  4Fe(OH)3
    2Cu2O + O2 + 4H2O  4Cu(OH)2


    Fizikaviy xossalari
    Asoslardan faqat NH4OH – ammoniy gidroksid suyuq bo‘lib, qolgan barchasi qattiq moddalardir. Ishqorlar oq rangli, gigroskopik, kristall moddalar. Qolgan asoslar turli rangda, amorf va kristall tuzilishli, suvda kam eruvchan moddalardir. Ishqorlarning suvli eritmalari kuchli, qolganlari esa kuchsiz elektr o‘tkazuvchanlikka ega.
    Kimyoviy xossalari
    Asoslar kimyoviy jihatdan aktiv moddalar bo‘lib, noorganik moddalarning deyyarli barcha guruhlari bilan turli-tuman reaksiyalarga kirishadi.
    1. Barcha asoslar kislotali oksidlar bilan reaksiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladi.
    Fe(OH)2 + SO3  FeSO4 + H2O
    NaOH + CO2  NaHCO3
    6NH4OH + P2O5  2(NH4)3PO4 + 3H2O
    2Al(OH)3 + 3SO2  Al2(SO3)3 + 3H2O
    2. Ko‘pchilik asoslar qizdirilganda oksid va suvga parchalanadi.
    Ca(OH)2  CaO + H2O
    Zn(OH)2  ZnO + H2O
    2CuOH  Cu2O + H2O
    2Mn(OH)3  Mn2O3 + 3H2O
    3. Ba’zi asoslar qizdirilganda metal, suv va kislorodga parchalanadi.
    4AgOH  4Ag + O2 + 2H2O
    2Hg(OH)2  2Hg + O2 + 2H2O
    4. Barcha asoslar kislotalar bilan ta’sirlashib tuz va suv hosil qiladi.
    KOH + HCl  KCl + H2O
    Mn(OH)2 + H2SO4  MnSO4 + 2H2O
    Be(OH)2 + 2HNO3  Be(NO3)2 + 2H2O
    5. Ishqorlar ayrim metalmaslar bilan ta’sirlashadi.
    2NaOH(sovuq) + Cl2  NaCl + NaClO + H2O
    6KOH(issiq) + 3Cl2  5NaCl + NaClO3 + 3H2O
    6RbOH + 3S  Rb2S + Rb2SO3 + 3H2O
    6. Ishqorlar amfoter oksidlar va gidroksidlar bilan reaksiyaga kirishib tuz va suv hosil qiladi.
    ZnO + 2KOH  K2ZnO2 + H2O
    Al2O3 + 2CsOH  2CsAlO2 + H2O
    Be(OH)2 + 2RbOH  Rb2[Be(OH)4]
    2NaOH + Al(OH)3  Na[Al(OH)4]


    5. Tuzlar. O’rta, nordon, asosli, qo‘sh va kompleks tuzlar.
    TUZLARmetall atomlari va kislota qoldig‘idan iborat murakkab moddalar (kislota molekulasidagi vodorod atomlarining metallar bilan almashinishidan hosil bo‘ladigan murakkab modda). Masalan: NaCl, Rb2SO3, Be(NO3)2, NaHCO3, KNaSO4, Ca(H2PO4)2, CaOCl2, K4[Fe(CN)6], AlOHSO4, (CuOH)2CO3, K2ZnO2 va h.k.
    Tuzlarning sinflanishi (klassifikatsiyasi)
    Tuzlar tarkibiga ko‘ra besh xil bo‘ladi:
    1) O‘rta (Normal) tuzlar – metall atomi va kislota qoldig‘idan iborat murakkab moddalar. Masalan: NaCl, CaSO4, Cu(NO3)2, Al2(CO3)3, Fe3(PO4)2, MnCl3, TiCl4 va h.k. O‘rta tuzlarni nomlash: metall nomi (metall o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa rim raqamda qavs ichida valentlik ko‘rsatiladi)ga kislota qoldig‘i nomi qo‘shib aytiladi. Masalan: NaCl – natriy xlorid, CaSO4 – kalsiy sulfat, Cu(NO3)2 – mis (II) nitrat, Al2(CO3)3 – alyuminiy karbonat, Fe3(PO4)2 – temir (II) fosfat, MnCl3 – marganets (III) xlorid, TiCl4 – titan (IV) xlorid va h.k.
    2) Nordon tuzlar – kislota molekulasidagi vodorod atomlari metall bilan qisman almashinganda hosil bo‘lib, metall atomi, vodorod va kislota qoldig‘idan iborat bo‘ladi. Masalan: Ca(HCO3)2, NaHCO3, Cu(HSO4)2, Fe(H2PO4)2, KHS, Li2HPO4, Ba(HSO3)2, Ca(H2PO4)2 va h.k. Nordon tuzlarni nomlash: metall nomi (metall o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa rim raqamda qavs ichida valentlik ko‘rsatiladi)ga molekulada bitta vodorod bo‘lsa “gidro” so‘zi, ikkita vodorod bo‘lsa “digidro” so‘zi va kislota qoldig‘i nomi qo‘shib aytiladi. Masalan: Ca(HCO3)2 – kalsiy gidrokarbonat, NaHCO3 – natriy gidrokarbonat, Cu(HSO4)2 – mis (II) gidrosulfat, Fe(H2PO4)2 – temir (II) digidrofosfat, KHS – kaliy gidrosulfid, Li2HPO4 – litiygidrofosfat, Ba(HSO3)2 – bariy gidrosulfit, Ca(H2PO4)2 – kalsiy digidrofosfat va h.k.
    3) Asosli tuzlar – tarkibida metall atomi, gidroksid guruhi va kislota qoldig‘i saqlagan murakkab moddalar. Masalan: (CuOH)2CO3, Mg(OH)NO3, Al(OH)2Br, Cr(OH)2NO3, Mn(OH)Cl, [Fe(OH)2]2SO4, Cr(OH)(CH3COO)2, Al(OH)SO3 va h.k. Asosli tuzlarni nomlash: metall nomi (metall o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa rim raqamda qavs ichida valentlik ko‘rsatiladi)ga molekulada bitta gidroksid guruhi bo‘lsa “gidrkosi” so‘zi, ikkita gidroksid guruhi bo‘lsa “digidroksi” so‘zi va kislota qoldig‘i nomi qo‘shib aytiladi. Masalan: (CuOH)2CO3 – mis (II) gidroksi karbonat, Mg(OH)NO3 – magniy gidroksi nitrat, Al(OH)2Br alyuminiy digidroksibromid, Cr(OH)2NO3 – xrom (III) digidroksinitrat, Mn(OH)Cl – marganets (II) gidroksixlorid, [Fe(OH)2]2SO4 – temir (III) digidroksisulfat, Cr(OH)(CH3COO)2 – xrom (III) gidroksiatsetat, Al(OH)SO3 – alyuminiy gidroksisulfit va h.k.

    Download 304,79 Kb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9




    Download 304,79 Kb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Mavzu: anorganik birikmalarning eng muhim sinflari

    Download 304,79 Kb.