Nazorat savollari:
Ideal eritmalar deb nimaga aytiladi?
2. Eritmani tashkil qiluvchi komponentlar orasida qanday fizika-kimyoviy o‘zgarishlar sodir bo‘lib turadi?
3. Termodinamik faollik deganda nimani tushunasiz?
11 – MAVZU: STANDART HOLAT. FAOLLIK
Kimyoviy potensialni hisoblashda eritmani tashkil qilgan moddalarning xossasiga qarab ikki xil standart holat qabul qilingan.
Birinchi standart holat – agar komponentlari bir-birida har xil nisbatda aralashsa, standart holat sifatida toza moddalar qabul qilinadi va faollik koeffitsiyenti birga teng bo’ladi, ya’ni γ=1, a1=1; a2=1. Demak, bunday holatda yuqoridagi tenglamaga muvofiq
“1” raqami 1 standart bo’yicha hisoblanganini ko’rsatadi.
Ikkinchi standart holat – agar komponentlardan bittasi boshqasida chegarali nisbatda erisa, erituvchi uchun birinchi standart qabul qilingan. Bu holda faollik koefftisiyenti birga teng (γ=1) deb qabul qilinadi. Demak, a2=c=1 va yuqoridagi tenglamaga muvofiq,
Osmotik bosim
Erituvchini o’tkazadigan, ammo erigan moddani o’tkazmaydigan parda yarim o’tkazgich parda deyiladi. Agar eritma erituvchidan yarim o’tkazgich parda bilan ajratilgan bo’lsa, erituvchi o’z-o’zicha eritmaga o’tadi. Bu hodisa osmos deyiladi.
Erituvchini eritmaga o’tkazmasdan erituvchi bilan eritma orasidagi muvozanatni saqlash uchun eritmaga berilishi kerak bo’lgan bosim π osmotik bosim deyiladi. Muvozanatda toza erituvchining kimyoviy potensiali μ10 o’zaro teng bo’ladi. Eritmadagi kimyoviy potensiali osmotik bosim π ga teng va eritmaning konsentratsiyasiga bog’liq. Muvozanat qaror topganda:
Bu ifodani T=const da differensiallasak va dμ10=0 ekanligini e’tiborga olsak:
Binobarin,
V1 – erituvchining eritmadagi parsial mol hajmi.
Erituvchining eritmadagi parsial mol hajmi
d
|
1 d1
|
dN1 V1 dN1 T ,
|
Bu tenglama osmotik bosimni eritmaning konsentratsiyasiga va erituvchining kimyoviy potensialiga bog’lanishini ifodalaydi.
Agar eritma cheksiz suyultirilgan bo’lsa, erituvchining parsial mol hajmi V toza erituvchining molyar hajmi d1 ga teng, deb faraz qilish mumkin:
Bu tenglama e’tiborga olinsa, yuqoridagi tenglama quyidagicha yoziladi:
Bu tenglama 0 dan π gacha va N1 dan 1 gacha integrallansa,
lgN1 qatorlarga ajratilsa, lgN1=-lg(1-N2)≈N2
va
eritmaning
konsentratsiyasi
1 bo’lganda:
mol
Bu Vatt-Goffning osmotik bosim qonuni tenglamasidir. Bu tenglamada R ning son qiymati
Universal gaz doimiysi (R) ning qiymatiga teng. Vatt-Goff qonuni tajriba natijasida yaratilgan. Bu qonun ideal eritmalargagina mosdir.
Real eritmalar uchun:
Bu tenglamani N1 – bo’yicha differensiallab yuqoridagi tenglamaga qo’yilsa,
d
|
RT d ln1
V 0 dN1
|
dN1
|
Bu tenglamada V – erituvchining parsial molyar hajmi, real eritmalarda osmotik bosimning eritma konsentratsiyasiga qarab o’zgarishini ifoda qiladi.
|
