Konvektiv diffo’ziya konsentratsiyasi gradiyenti, muhitning tezligi
va fizik xossalariga
bog`liq. Konvektiv diffo’ziya ikki xil bo’ladi: tabiiy (yoki erkin) va majburiy.
Konsentratsiyasilar yoki haroratlar farqi ta`sirida suyuqlik muhitning har xil qismlarida zichliklar
farqi paydo bo’ladi; bu zichliklar farqi ta`sirida moddaning tarqalishi e
rkin konveksiya
deyiladi.
Tashqi kuchlar (nasos, aralashtirgich va boshqalar) ta`sirida moddaning suyuq yoki gaz muhitda
tarqalishi
majburiy konveksiya
deb ataladi.
Agar tarqaluvchi
modda F
y
fazadan F
x
fazaga o’tadi deb olinsa, har bir fazada vaqt birligi
ichida
tarqalgan moddaning miqdori
M
modda berish jarayonining asosiy tenglamasi orqali
topiladi:
F
y
fazada
r
y
y
y
F
M
(24.8)
F
x
fazada
x
x
F
M
r
x
(24.9)
bu yerda,
(y - y
r
) —
modda berishning F
y
fazadagi harakatlantiruvchi kuchi;
(x
r
- x) —
modda
berishning F
x
fazadagi harakatlantiruvchi kuchi; y va
x —
har bir
fazaning markazidagi o’rtacha konsentratsiyasilar yoki ish konsentratsiyasilari;
y
r
va
x
r
— tegishli fazalar chegarasidagi konsentratsiyasilar; F
—
fazalarni
ajratuvchi yuza;
y
x
y
F
,
va
F
x
fazalardagi modda berish koeffitsientlari.
Modda
berish
koeffitsientlari
(
y
va
x
)
vaqt
birligi
ichida
jarayonning
harakatlantiruvchi kuchi birga teng bo’lganda yuza birligidan fazalarni ajratuvchi yuzadan
fazaning markaziga (yoki teskari yo’nalishda fazaning markazidan ajratuvchi yuzaga tomon)
ochtgan moddaning massasini bildiradi.
Modda berish koeffitsienti fizik o’zgarmas
kattalik emas, u fazaning fizik xossalariga
(zichlik, qovushoqlik va hokazo), muhitning gidrodinamik rejimlariga (laminar
yoki turbulent
oqim), modda almashinish qurilmasining konstruktiv tuzilishiga va uning o’lchamlariga bog`liq
bo’lgan kinetik kattalikdir.
Shunday qilib, modda berish koeffitsienti
ning bir qator o’zgaruvchan
omillarga
bog`liqligi sababli, uning qiymatini hisoblash yoki tajriba yo’li bilan topish ancha murakkabdir.
