|
To`yinmagan uglevodorodlarning xossalari
|
| bet | 7/12 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 357,5 Kb. | | #230660 |
Bog'liq NEFTNI QAYTA ISHLASHDA HOSIL BO’LADIGAN TO’YINMAGAN UGLEVODORODLAR ASOSIDAGI SINTEZLARTo`yinmagan uglevodorodlarning xossalari
Oddiy sharoitlarda quyi alkenlar C2–C4 gaz, C5–C17 – suyuqlik, undan yuqori molekulyar alkenlar esa qattiq moddalardir.
Quyi alkenlarning ayrim xossalari 13-jadvalda keltirilgan.
Kritik harorat ma’lumotlaridan ko`rinib turibdiki, quyi harorat va yuqori bosimda etilenni suyuq holatga o`tkazish mumkin. Boshqa alkenlar esa bosim ostida suv bilan sovitish orqali suyuladilar. Neftni qayta ishlash sanoat jarayonlarida alkenlar alkanlar bilan aralashma holida olinadilar. Ularning xossalari sezilarli farqlanadi va shu bois, individual birikmalarni ajratishda va ajratib olishda ishlatiladi. Normal tuzilishli 1 – alkenlar mos alkanlarga nisbatan pastroq qaynash va erish haroratlariga ega, biroq pentan va 1 – pentenlar misolida (14-jadvalga qarang) yuqoriroq zichlik va sindirish ko`rsatkichiga egadirlar.
Quyi alkenlarning xossalari
Turli tuzilishga ega bo`lgan alkenlarning fizik xossalari
1.3 Neftni qayta ishlashda hosil bo’ladigan to’yinmagan uglevodorodlar asosidagi sintez.
Sintez (yunon. sintezis - biriktirish demakdir) - kimyoviy reaksiya yo’li bilan ancha oddiy moddalardan murakkab moddalarni olish. assimetrik sintez - molekulada xiralli fragmentni vujudga keltiruvchi sintez, bunda har xil miqdorda enantiomerlar hosil boiadi. mikrobiologik sintez - mikroorganizmlar yordamida yoki fermentlar ta'sirida kimyoviy birikmalar ta'siri. neftekimyoviy sintez - neft fraksiyalari tabiiy gaz va neftni qayta ishlash gazlari asosida ko'p miqdorda organikaviy va noorganikaviy mahsulotlar ishlab chiqarish. organikaviy sintez - organikaviy birikmalar olishning uslublari va jarayonlari yig'indisidir.
Sintez gaz - metandan olinadigan CO+2H2 aralashmasi bo’lib, u metanol, sirka kislota, sintetik kauchuk, sintetik benzin va juda ko'p qimmatbaho mahsulotlar olishda dastlabki xom ashyo hisoblanadi. Bularni olish uchun dastlab metan sintez gaz (CO+2H2) ga aylantiriladi:
CH4+H2O→t, katalizatorCO+3H2; CH4+CO2→t, kat2CO+2H2
Sintez gazini ishlab chiqarishning birinchi usuli gazlashtirish edi toshko'mir, bu XIX asrning 30-yillarida Angliyada yonuvchan gazlarni olish uchun amalga oshirildi: vodorod, metan, uglerod oksidi. Bu jarayon koʻpgina mamlakatlarda 1950-yillarning oʻrtalariga qadar keng qoʻllanilib, uning oʻrnini tabiiy gaz va neftga asoslangan usullar egallagan. Biroq neft resurslarining qisqarishi munosabati bilan gazlashtirish jarayonining ahamiyati yana osha boshladi.
Hozirda uchta asosiy mavjud sanoat usuli sintez gazini olish.
1. Ko'mirni gazlashtirish. Jarayon ko'mirning suv bug'lari bilan o'zaro ta'siriga asoslangan:
C + H2O = H2 + CO.
Bu reaksiya endotermik bo'lib, 900-1000°C haroratda muvozanat o'ngga siljiydi. Ishlab chiqilgan texnologik jarayonlar, bug 'kislorodli portlashdan foydalangan holda, bunda yuqoridagi reaktsiya bilan bir qatorda, kerakli issiqlik muvozanatini ta'minlaydigan ko'mir yonishning ekzotermik reaktsiyasi sodir bo'ladi:
C + 1/2O2 = CO.
2. Metanning konversiyasi. Metanning suv bug'lari bilan o'zaro ta'siri reaktsiyasi nikel katalizatorlari (Ni-Al2O3) ishtirokida yuqori haroratda (800-900°C) va bosimda amalga oshiriladi:
CH4 + H2O \u003d CO + 3H2.
Xom ashyo sifatida metan o'rniga har qanday uglevodorod xom ashyosidan foydalanish mumkin.
3. Uglevodorodlarning qisman oksidlanishi. Jarayon uglevodorodlarning 1300 ° C dan yuqori haroratlarda to'liq bo'lmagan termal oksidlanishidan iborat:
C n H2n+2 + 1/2nO2 = nCO + (n + 1) H2.
Usul har qanday uglevodorod xom ashyosiga qo'llaniladi, lekin sanoatda eng ko'p ishlatiladigan neftning yuqori qaynaydigan qismi - mazut.CO: H2 nisbati sezilarli darajada sintez gazini olish uchun ishlatiladigan usulga bog'liq. Ko'mirni gazlashtirish va qisman oksidlanishda bu nisbat 1:1 ga yaqin bo'lsa, metan konversiyasida CO:H2 nisbati 1:3 ni tashkil qiladi.Hozirgi vaqtda er osti gazlashtirish, ya'ni ko'mirni to'g'ridan-to'g'ri qatlamda gazlashtirish loyihalari ishlab chiqilmoqda. Qizig'i shundaki, bu fikrni D.I. Mendeleev 100 yil oldin. Kelgusida nafaqat ko‘mirni, balki boshqa uglerod manbalarini, jumladan, shahar va qishloq xo‘jaligi chiqindilarini ham gazlashtirish orqali sintez gazi olinadi.Uglerod oksidi.
|
| |
