|
Mavzu: Pul tizimi va uning tarkibiy qisimlari Mundarija: Kirish I bob Pul tushunchasi
|
| bet | 10/13 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 220,5 Kb. | | #246529 |
Bog'liq Raximjanova Kurs iwi2.2.Pul tizimi elementlari.
Pul tizimining elementlari xususida iqtisodchi olimlar o`rtasida munozarali fikrlar mavjud. Taniqli iqtisodchi olim O.I.Lavrushinni fikriga ko`ra pul tizimini boshqarish printsipi, emissiya mexanizmi va kassa instrumentlari ham asosiy elementlar sifatida e`tiorof etadi. Beloglazava baho masshtabini ham kiritadi.
Beloglazova pul tizimiga 5 ta elementni kiritadi:
1. Pul birligi
2. Baho masshtabi
3. Pul aylanmasi
4. Pul massasi
5. emmisiya mexanizmi
Shuningdek, Miller, Xesus de Sota kabi mashhur iqtisodchi olimlarning pul tizimining elementlari xususida o`z qarashlari mavjud.
Ko`pchilik iqtisodchi olimlar tomonidan e`tirof etilgan pul tizimining elementlariga quyidagilar kiradi:
1.Pul birligi
2. Pul aylanmasining tarkibi
3. Pul aylanmasini tashkil qilish va tartibga solish
4. Pul massasi va uning tarkibi
5. Milliy valyutaning pariteti
6. Milliy valyutaning kursi
7. Pul tizimini tashkil qiluvchi va tartibga soluvchi organ
Pul islohotlari.
Pul islohoti pul tizimini tartibga solish va mustahkamlash maqsadida o'zgartirishdir pul muomalasi.
Koʻrishlar pul islohotlari:
1) yangi pul tizimining shakllanishi;
2) pul tizimini qisman o'zgartirish (banknotlarning chiqarilish tartibi, turi, nomini o'zgartirish);
3) pul muomalasini barqarorlashtirish.
Ushbu turdagi pul islohoti quyidagi turlarga ega:
a) bekor qilish - eski pullarni haqiqiy emas deb topish va to'liq qiymatli metall pulga qaytarish. Valyutani barqarorlashtirishning ushbu usuli faqat qadrsizlanish holatida qo'llaniladi qog'oz pullar katta o'lchamlarga erishdi;
b) qayta tiklash, ya'ni. qog'oz pul birligi qiymatining bir xil nomdagi metall pul birligi qiymatiga ko'tarilishi, qog'oz tokenlarning metalga nominal qiymatida almashinuvi tiklangan holda. Bu faqat qog'oz pullarning nisbatan kichik devalvatsiyasi bilan mumkin;
v) devalvatsiya - milliy valyutaning metallga nisbatan kursining pasayishi yoki pul birligi tarkibidagi metall tarkibining pasayishi.
Qog'oz pullarni oltinga almashtirishni tiklamay turib devalvatsiya qilish valyuta kursini barqarorlashtirish emas, balki qog'oz pullarning qadrsizlanishi ko'rsatkichidir.
Devalvatsiya quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:
a) ochiq devalvatsiya - qog'oz pullarni qog'oz pullarning nominal qiymatidan past kurs bo'yicha metallga almashtirish;
b) yashirin devalvatsiya - qog'oz pullarni nominal qiymati bo'yicha to'liq qiymatga almashtirish, lekin bir vaqtning o'zida pul birligidagi metall og'irligining pasayishi.
c)Ochiq devalvatsiya tovarlar narxining pasayishiga olib keladi, yashirin devalvatsiya esa o'z-o'zidan narx o'zgarishiga olib kelmaydi;
d) qayta baholash - milliy valyuta kursining oshishi;
e) denominatsiya - "nollarni kesib tashlash" orqali narxlar shkalasini birlashtirish.
|
| |
