|
Ishlab chiqarish uchun kerakli materiallar ta’minoti
|
| bet | 8/18 | | Sana | 16.11.2023 | | Hajmi | 0,76 Mb. | | #100102 |
Bog'liq boglovchi Shag\'zodIshlab chiqarish uchun kerakli materiallar ta’minoti
№
|
Mahsulot nomi
|
Ish rejimi
|
Olchov birligi
|
Xom ashyoga bo’lgan talab, tonna
|
Hajmiy ogirligi, g/sm3
|
Yillik
|
Kunlik
|
Soatlik
|
1
|
Ombordagi tayyor mahsulot
|
3smena
|
t
|
480000
|
1371,4
|
59,6
|
1,6
|
|
300000
|
857,12
|
37,25
|
2
|
1% sifatsiz mahsulot va yo’qotishlar bilan
|
t
|
484848,49
|
1385,3
|
60,2
|
|
303030,30
|
865,81
|
37,63
|
Ohaktosh uchun
|
3
|
Ohaktoshdan nazariy yo’qotish
|
3 smena
|
t
|
649345,45
|
1855,27
|
80,66
|
1,5
|
|
432896,97
|
1236,84
|
53,77
|
4
|
3% massa kamayishi
|
t
|
669428,30
|
1912,64
|
83,16
|
|
446282,2
|
1275,09
|
55,44
|
5
|
7% namlik yo’qolishi
|
t
|
698220,91
|
1994,92
|
86,73
|
|
465480,6
|
1329,9
|
57,82
|
6
|
1% tashishdagi yo’qolish
|
t
|
705273,64
|
2015,06
|
87,6
|
|
470182,43
|
1343,37
|
58,4
|
Gil tuproq uchun
|
7
|
Gil tuproqddan nazariy yo’qotish
|
3 smena
|
t
|
148121,2
|
423,2
|
18,4
|
1,8
|
|
82289,6
|
235,2
|
10,3
|
8
|
8% massa kamayishi
|
t
|
161001,3
|
460
|
20
|
|
89445,17
|
255,6
|
11,2
|
9
|
10% namlik yo’qolishi
|
t
|
178890,34
|
511,1
|
22,2
|
|
99383,53
|
283,95
|
12,34
|
10
|
1% tashishdagi yo’qolish
|
t
|
180697,3
|
516,28
|
22,4
|
|
100387,39
|
286,82
|
12,47
|
|
Gips toshi uchun
|
11
|
Gips toshidan nazariy yo’qotish
|
3 smena
|
t
|
28799,97
|
82,2
|
3,6
|
1,4
|
|
20571,4
|
58,7
|
2,6
|
12
|
0% massa kamayishi
|
t
|
28799,97
|
82,2
|
3,6
|
|
20571,4
|
58,7
|
2,6
|
13
|
5% namlik yo’qolishi
|
t
|
30315,76
|
86,6
|
3,8
|
|
21654,1
|
61,86
|
2,71
|
14
|
1% tashishdagi yo’qolish
|
t
|
30621,98
|
87,49
|
3,8
|
|
21872,84
|
62,5
|
2,7
|
3. Ishlab chiqarishning texnologik tizimi
Berilgan topshiriqqa asosan Quruq usulda portlandsement ishlab chiqarish xom ashyoni kondan qazib olish, korxona omboriga olib kelish, xom asyoni maydalash, fraksiyalarga ajratish, pishirish, omborlarga joylash va iste’molchiga jo’natish kabi ketma-ketlikdan iborat.
Ohaktoshni kondan qazib olish. Ohaktosh bilan gil, odatda, sem ent zavodi yaqinidagi konlardan qazib olinadi. Ohaktosh portlatish yordamida qazib olinadi va vagonetkalar, platformalar yoki yukni o ‘zi ag‘daradigan mashinalar samosvallarda tashiladi. Gilni qazib olish uchun bir cho‘michli (kamdan-kam hollarda ko‘p cho'm ichli) ekskavatorlar ishlatiladi. Gil ham ohaktosh singan tashiladi. Ayrim vaqtlarda bu maqsadlar uchun gidrotransportdan foydalaniladi. Yuqorida ko‘rsatib o'tilgan transportlardan tashqari, mahalliy sharoitlarga qarab, lentali transportyorlar (kon 1 km gacha, ba’zan esa 5—8 km gacha uzoqda bo‘lsa) yoki zavod bilan kon orasi past-baland b o ‘lsa, osma sim -arqon y o ‘llardan foydalansa ham b o ‘ladi. Qazib olinadigan xomashyo narxi turli korxonalarda bir-biridan farq qíladi. Tashish xarajatlari esa xomashyo umumiy sarfining 60 % ini tashkil etadi. Yog‘ingarchilik va sovuq kunlari yoki uskuna va transport vositalari buzilgan vaqtlarda ish to ‘xtab qolmasligi uchun zavod hovlisida ohaktosh va gil zaxiralari bo'lishi kerak. Buning uchun qo‘shimcl)a yuklash va tashish ishlarini bajarish lozim, bu esa iqlimi keskin o ‘zgaradigan sharoitlarda zavodning m e’yoriy ish tartibini ta’minlaydi. Ohaktosh kondan o ‘lchami 500—800 mm va undan katta xarsang bo‘laklar tarzida olib kelinadi. Bitta apparatda ohaktoshni talab qilingan darajada maydalab tuyib boim aydi. Shuning uchun u ikki-uch marta maydalanadi. Awaliga ohaktoshning yirik bo‘laklari 100—200 m m o ‘lcham da ja g ii m aydalagichlarda bir marta maydalanib olinadi. Xomashyo ikkinchi safar, odatda, bolg‘achali va konus maydalagichlarda 10—30 mm o ‘lchamgacha, so‘ng oxirgi marta suyuq loy bilan shar tegirmonlarda maydalanadi. Bu xomashyo suvsiz maydalangandagiga nisbatan suvda yaxshi maydalanadi. Suvda maydalanganda materiallarning qattiqligi kamayadi. Ohaktosh tegirmonga avtomatik boshqariladigan va uzluksiz ishlaydigan tarozi yoki hajm dozalagichlar (ulushlagichlar) bilan uzatiladi. Bu maqsadlarda juda aniq ulushlaydigan hajm ulushlagichlar o'rnatiladi, chunki ohaktosh gil bilan birga tuyiladi. Shu sababli bu ikkisining nisbati aniq bo‘lishi kerak. G il tegirmonga suyuq loy holida uzatiladi. Ohaktosh bilan gil birga maydalanishi tufayli tarkibiga kiradigan materiallar juda yaxshi aralashadi. Xuddi shu maqsadda to‘g ‘rilovchi qo‘shilmalar ham tegirm onga uzatiladi (aralashma tarkibiga kirgan ikki asosiy materialning kimyoviy tarkibi talab qilingan tarkibli klinker olishni ta’minlay olmasligi m a’lurn bo‘lsa). G il chayqatgich tem ir-beton basseyndan iborat b o iib , uning tubi va devorlariga ch o ‘yan plitalar qoplanadi (8-rasm). T o‘sinromga zanjirlarda po‘lat xaskashlar erkin holda osib q o‘yilgach, maydalagichlarda bir sidra maydalab olingan gil (xaskashlar aylanib turganda) oz-ozdan chayqatgichga uzatiladi. Gil bilan birga basseynga suv ham qo‘shiladi. Elektr dvigatel vositasida harakatga keltirilgan xaskash panjalari ko‘pi bilan 3—5 mm o ‘lchamda maydalangan gil kesaklarini suvda ivitadi. Shlam chiqib ketadigan darcha yirik loy bo‘laklarni ushlab qoladigan panjara bilan berkitilgan. Suyuq loy nasoslar vositasida ta’m inlagich idishlariga uzatiladi. U yerdan aralashma o ‘lchov idishlari orqali zo ‘ldir tegirmonlariga yuboriladi. Loy tarkibidagi yirik qo‘shilmalar basseyn tubiga ch o‘kadi va vaqti-vaqti bilan chiqarib tashlanadi.
Xomashyo aralashmasi (shlam)ni kuydirish. Shlam h o ‘l yoki quruq usulda tayyorlangan b o ‘lishidan qat’iy nazar, aylanma pechlarda kuydiriladi. Hozirgi aylanma pechlar p o ia t taxtalardan yasalgan barabandan iborat. M etallni yuqori harorat ta’siridan saqlash va issiqlik kam isrof b o lish i uchun pechning ichiga o'tga chidamli materiallar qoplanadi (futerovka qilinadi). Bu o !tga chidamli materiallar ishlash sharoitiga qarab tanlanadi. Qoplama sifatida A va B klassdagi shamot g‘isht, gil-tuproq va magnezial o ‘tga chidamli g'isht ishlatiladi. Qoplama sifatida ancha arzon, o ‘tga chidamli beton ishlatish tajribasi ham bor. Am m o bu material hozircha faqat tajriba sifatida ishlatilmoqda. Hozirgi kunda 0 ‘zbekiston zavodlarida klinkerning asosiy qismi 3x100, 4x150, 4,5x170, 5x60 va 7x90 m o ‘lchamli pechlarda ishlab chiqarilmoqda. Ularning bir sutkalik ish unumi 400, 800, 1200, hatto 1800 va 3000 tonnagacha bo‘ladi. Solishtirma issiqlik sarfi 5000—6700 kJ/kg; har bir pech uchun solishtirm a elektr energiyasi sarfi 25—26 kVt.soat/tonna klinkerni tashkil qiladi. Pech uch xil tezlikda, ya’ni bir daqiqada 0,5; 0,75 va 1 marta aylanishi mumkin. Tezlikni elektr yuritgichning aylanishlar sonini ko‘paytirish yo kamaytirish bilan o ‘zgartirish mumkin. Pech 4° gradus qiyalikda o'rnatiladi. U qiya o ‘matilgani uchun aylanganida material baraban ichida pastga surilib tushadi. Pechning ko‘tarilgan qismi chang ushlagich kamerasiga kirib turadi. Tashqaridan havo kirmasligi uchun chang kamerasi bilan baraban orasidagi tirqish maxsus tuzilmalar bilan zichlanadi. Shlam cho‘michli ta’minlagich yordamida bachokdan quvur orqali pechga oqib keladi. Qarama-qarshi tomondan pechga ko‘mir changi, chang-havo yoki gaz-havo aralashmasi bosim ostida purkalanadi. Ko‘mir yoki gaz qizib turgan bo'shliqqa tushib, pech boshidan taxminan 10 m masofada yonib ketadi. Hosil bo‘lgan qizib ketgan tutun gazlarini pech oxiriga o'rnatilgan ventilyator barabani bilan surib tashlanadi. Kuydiriladigan material tutun gazlariga qarshi tomonga harakat qiladi. Q izib ketgan gazlar yaxshi qizim agan material bilan uchrashib, unga o ‘z issiqligini beradi va soviy boshlaydi. Natijada tashqi havo haroratidagi suyuq shlam asta-sekin erib, qovushib, pishish issiqligi (1450°C) gacha qiziydi. Qisman erib qovushib pishayotgan klinker, ayniqsa pechning aylanma harakati tufayli hosil b o‘lgan klinkerning dumaloq donalari borgan sari zichlashib, yuqori qattiqlikka ega bo‘la boshlaydi. So‘ngra shu usulda hosil bo‘lgan klinkerning dum aloq donalari pech oxiridagi sovuq havo oqimiga duch kelib, unga o ‘z issig'ini beradi va qotib qoladi. Isigan havo keyin yoqilg'ining yonish zonasigakeladi, deyarli 1000— 1100°C gacha sovigan klinker esa pech barabanidagi teshikdan zanjirli rekuperatorning yoki panjarali sovitgichlarga to ‘kilib tushadi. Bu yerda klinker 50—100°C gacha sovitilib, so‘ngra omboiga jo ‘natiladi. Sovitgichlar bir necha xilda b o ‘lishi mumkin: jum ladan, barabanli sovitgich (hozirgi kunda bunday sovitgichlar eskirib qolgan), rekuperatorli sovitgich, skrebkali va panjarali sovitgichlar. Hozirgi pechlarga rekuperatorli yoki panjarali sovitgichlar o‘rnatilmoqda.
|
| |
