-
Ish bosqichlari va
vaqti
|
Faoliyatning mazmuni
|
O‘qituvchi
|
Talim oluvchi
|
1-Oquv mashgulotiga
kirish (5 daq)
|
Tashkaliy qism:
1.O‘quvchilarni mashgulotga tayorgarligi va davomatni tekshiradi
|
Mashgulotga tayyorlanadilar
|
|
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
|
|
|
1. Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi
|
|
|
hamda o‘tilgan mavzu bo‘yicha
|
|
|
o‘quvchilarga savollar beradi, ularni
|
Uy vazifasini
|
|
baholaydi.
|
taqdim etadilar.
|
|
Maqsad va vazifani belgilanishi:
|
Savolga javob
|
|
2.Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va
|
beradilar. Mavzu
|
|
o‘qitish natijalar bilan tanishtiradi.(1-ilova)
|
nomi va rejasini
|
|
3. Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan
|
yozib oladilar.
|
|
tanishtiradi;
|
Diqqat qiladi.
|
|
4. O‘quv mashg‘ulotida o‘quv ishlarni
|
Savollarga javob
|
2-bosqich.
|
baholash mezoni va ko‘rsatkichlari bilan
|
beradilar. Yozib
|
Asosiy (65
|
tanishtiradi (2 -ilova)
|
oladilar. Topshiriqni
|
daqiqa
|
Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish:
|
bajaradilar.
|
|
5. Kichik axborotli/ tushuntirish/ ko‘rsatma
|
Ommaviy tartibda
|
|
berish/ namoyish. Aqliy hujum usuli/
|
ishlash qoidasi bilan
|
|
mashq/suxbat/ o‘yin/ pinbort va boshqalar.
|
tanishadilar. Har bir
|
|
Yangi o‘quv material bayoni:
|
guruh o'z topshiriq
|
|
6.Nazariy mashg‘ulotning rejasi va
|
varaqlari bo'yicha
|
|
tuzilishiga muvofiq, o‘qitish jarayonini
|
faoliyatini
|
|
tashkil etish bo‘yicha harakatlar tartibini
|
boshlaydi.
|
|
bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi;
|
Har bir guruh
|
|
7. Matnlar, yozuv taxtasi, kompyuter,
|
sardorlari chiqib o'z
|
|
chizma, namunalar, eksport varog‘i,
|
ishlarini taqdim
|
|
yo‘riqnoma,plakat,himoya vositalari bilan
|
qilishlarini aytadi.
|
|
nazariy holatlarni bayon qiladi (3-ilova)
|
Berilgan qo'shimcha
|
|
Ya ngi o‘quv materialini mustahkamlash:
|
savollarga javob
|
|
8.Mustahkamlash uchun savollar beradi (4 -
|
beradi.
|
|
ilova).
|
Ommaviy tartibda
|
|
Jarayon ommavuy tartibda.davom etishini
|
ish natijalarini
|
|
ma’lum qiladi;
|
o'zaro baholaydilar.
|
|
9.Ommaviy tartibda ishlash qoidasi bilan
|
Ma'lumotlarni
|
|
tanishtiradi (1-ilova) topshiriq beradi (4-
|
daftarga qayd
|
|
ilov) va baholash mez oni b-n tanishtiradi(2-
|
qiladilar.
|
|
ilova)Ishni bajarish yo‘riqnomasini
|
|
|
beradi(3-ilova)
|
|
|
10.Ommaviy ishlarni boshlashga ruxsat
|
|
|
beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi vazifani bajarish tartibini tushunganligini aniqlash maqsadida qaytar aloqa o‘tkazadi. Bajarish jarayonini kuzatadi, maslahatlar beradi.
Ishga ajratilgan vaqt tugaganini ma’lum qiladi, guruhlar taqdimotini tashkil etadi. Guruh a’zolariga diqqat bilan eshitishlarini va savollar berishlarini, shu bilan birga o‘zaro bir-birlarini baholashlarini eslatadi. Javoblarni to‘ldiradi va qisqacha xulosalar qiladi;
Guruhlar ishini o‘zaro baholashni o‘tkazadi, mavzuning har bir qismi bo‘yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi
ahamiyati bilan bog‘lab mavzuni yakunlaydi.
|
|
3-bosqich Yakuniy (10 daqiqa
|
Mashg'ulot yakuni:
1.Faol ishtirok etgan o'quvchilarni javoblarini izohlab baholanadi va rag'banlantiriladi. 163-172 bet
Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg'ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo'riqnoma beradi.(5-ilova)
|
Baholar bilan tanishadilar Topshiriqni yozib oladilar
|
ilova
ilova
O‘quv mashg‘ulotida o‘quv ishlarni baholash mezoni va ko‘rsatkichlari
-
T/R
|
Mezonlar
|
Baho
|
1
|
Olgan bilimlarini ishlab chiqarishda qo‘llay oladigan, ushbu fanni boshqa fanlar bilan bog‘lay oladigan mustaqil ish va vazifalarni to‘liq bajargan va yangilik
kiritishga intilgan, har jihatdan boshqa o‘quvchilarga o‘rnak bo‘ladigan.
|
5
|
2
|
O‘quv ko‘rgazmali qurollardan foydalana oladigan olgan bilimlarini xalq xo‘jaligidagi o‘rnini to‘g‘ri tushungan, mustaqil fikrlay oladigan olgan
bilimlarini tushuntirib bera oladigan.
|
4
|
3
|
Darslarda 95% gacha qatnashgan, ma‘ruza matnini yozgan, o‘quv qurollari to‘liq to‘liq bo‘lgan,
adabiyotlardan foydalanishni bo‘lgan.
|
3
|
4
|
Ta‘lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarni 55% dan kam o‘zlashtirgan
o‘quvchilar.
|
2
|
1-Slayd\
Ilova 1-slayd
slayd
slayd
Yong‘in – bu maxsus manbadan tashqarida sodir bo‘ladigan va 2k-aSttla yd material zarar hamda talofatlar keltirib chiqaradigan nazoratsiz yonish
jarayonidir. Obyektning yong‘in xavfliligi deganda, uning yong‘in sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan holati va yong‘inning oqibatlari tushuniladi. 2-Slayd
Obyektning yong‘in xavfsizligi deganda, belgilangan me’yorlar va talablar asosida оbyektda yong‘in sodir bo‘lish xavfi hamda uning xavfli va zararli faktorlarini inson hayotiga ta’siri cheklangan, оbyektdagi materiallar to‘liq himoyalangan holati tushuniladi. Yong‘in vaqtida sodir bo‘ladigan turli xil xavfli va zararli omillar ta’sirida material boyliklar nobud bo‘lishi va baxtsiz hodisalar ro‘уberishi mumkin.
slayd Yong‘inning tarqalishini oldini olish tizimi – yong‘inga qarshi to‘siqlarni o‘rnatish, qurilmalar va inshootlarda avariya holatida o‘chirish hamda qo‘shish jihozlaridan va yong‘indan to‘suvchi vositalardan, yong‘in vaqtida yonuvchi suyuqliklarning to‘kilishini oldini oluvchi vositalardan foydalanish kabi tadbirlar
orqali amalga oshiriladi.
Slayd
5-Slayd 6-slayd
7-slayd Yonuvchi muhitda yong‘inga olib keluvchi manbaning hosil bo‘lishini oldini
olish esa ishlab chiqarishda yong‘in manbasini hosil qilmaydigan mashinalar, mexanizmlar va jihozlardan foydalanish, mashina va mexanizmladan foydalanish qoidalari va rejimlarigato‘liq rioya etish, elektr statik zaryadlari va yashinga qarshi himoya vositalaridan foydalanish, materiallar va moddalarning issiqlik ta’sirida, kimiyoviy hamda mikrobiologik usulda o‘z-o‘zidan alangalanish sharoitlarini bartaraf etish, belgilangan yong‘inga qarshi tadbirlarni to‘liq amalga oshirish, bino chegarasini davriy ravishda tozalab turish kabi tadbirlar orqali amalga oshiriladi.
4-ilova
5-ilova
17-Ma’ruza: YONG`IN XAVFSIZLIGI BO‘YICHA UMUMIY MA`LUMOTLAR.
Reja
1. Yong`in xavfsizligi tizimiga qO‘yilgan talablar. 2.Yong`in va portlashning sabalari.
3.Yonish jarayonining mohiyati.
Yong‘in – bu maxsus manbadan tashqarida sodir bo‘ladigan va katta material zarar hamda talofatlar keltirib chiqaradigan nazoratsiz yonish jarayonidir. Obyektning yong‘in xavfliligi deganda, uning yong‘in sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan holati va yong‘inning oqibatlari tushuniladi.
Obyektning yong‘in xavfsizligi deganda, belgilangan me’yorlar va talablar asosida оbyektda yong‘in sodir bo‘lish xavfi hamda uning xavfli va zararli faktorlarini inson hayotiga ta’siri cheklangan, оbyektdagi materiallar to‘liq himoyalangan holati tushuniladi. Yong‘in vaqtida sodir bo‘ladigan turli xil xavfli va zararli omillar ta’sirida material boyliklar nobud bo‘lishi va baxtsiz hodisalar ro‘уberishi mumkin. Yong‘inning xavfli va zararli omillariga asosan quyidagilarni kiritishimiz mumkin: ochiq alanga, atrof-muhitning va yong‘inda qolgan buyumlarning yuqori harorati, yonish vaqtida hosil bo‘ladigan turli xil zaharli gaz va bug‘lar, tutunlar, kislorodning kam konsentratsiyada bo‘lishi, qurilish konstruksiyalari va materiallarining qulab tushayotgan qismlari, yong‘in vaqtida sodir bo‘ladigan portlash, portlashdagi to‘lqin zarbasi, portlash ta’sirida uchib ketgan materiallar hamda zararli moddalar va b. Yuqorida keltirilgan omillarning xavf1ilik darajasi birinchi navbatda yong‘inningdavomiylik vaqtiga bog‘liq bo‘ladi va u qu- yidagi ifoda orqali aniqlanadi: Tc=N/υbu yerda, N – yonuvchi moddalar miqdori, kg/m3; V – moddalarning yonish tezligi, kg/m3soat. Agar binoda turli xil qattiq va suyuq materiallar hamda moddalar mavjud bo‘lsa, yong‘inning davomiylik vaqtini quyidagicha anqlash mumkin: ), ... (62211mmorengngngSST +
+ + =bu yerda, g1, g2... gm– turli xil yonuvchi mahsulotlarning miqdori, kg/m2; Sx– binoning yuzasi, m2. So– binodagi derazalarning yuzasi, m2; 6 – bino yuzasining bino derazalari yuzasiga nisbati, Sx/So=4...10; n1,п2,...nm– modda va materiallarning yonish tezligini hisobga olish koeffitsiyenti, kg/m2soat. Ushbu koeffitsiyent benzin uchun - 15; rezina, orgsteklo uchun - 35; avtomobil shinasi uchun - 40; yog‘och materiallar uchun- 65 ga teng deb qabul qilinadi ajratish yoki ularni mumkin qadar tashqarida o‘rnatish, yonuvchi moddalar uchun germetik idishlar va jihozlardan foydalanish, bino havosi tarkibidagi yonuvchi gaz, bug‘ va changlar miqdorini ruxsat etilgan darajada saqlash, isitish jihozlaridan to‘g‘ri foydalanish va shu kabi boshqa tadbirlar rqali amalga oshiriladi.
Yonuvchi muhitda yong‘inga olib keluvchi manbaning hosil bo‘lishini oldini olish esa ishlab chiqarishda yong‘in manbasini hosil qilmaydigan mashinalar, mexanizmlar va jihozlardan foydalanish, mashina va mexanizmladan foydalanish qoidalari va rejimlarigato‘liq rioya etish, elektr statik zaryadlari va yashinga qarshi himoya vositalaridan foydalanish, materiallar va moddalarning issiqlik ta’sirida,
kimiyoviy hamda mikrobiologik usulda o‘z-o‘zidan alangalanish sharoitlarini bartaraf etish, belgilangan yong‘inga qarshi tadbirlarni to‘liq amalga oshirish, bino chegarasini davriy ravishda tozalab turish kabi tadbirlar orqali amalga oshiriladi.
Yong‘inga qarshihimoya tizimi – yong‘in o‘chirish jihozlari va texnikalaridan, уоng‘inning xavfli omillaridan himoya qiluvchi shaxsiy va jamoa himoya vositalaridan, yong‘in signalizatsiyasi va yong‘in o‘chirish tizimining avtomatik qurilmalaridan foydalanish, оbyektning konstruksiyalari va materiallariga yong‘indan himoyalovchi tarkibli bo‘yoqlar bilan ishlov berish, tutunga qarshi himoya tizimlari, evakuatsiya уo‘llаri bo‘lishini ta’minlash, binoning yong‘in mustahkamliligi darajasini to‘g‘ri tanlash kabi tadbirlarni o‘z ichiga oladi. Yong‘inning tarqalishini oldini olish tizimi –yong‘inga qarshi to‘siqlarni o‘rnatish, qurilmalar va inshootlarda avariya holatida o‘chirish hamda qo‘shish jihozlaridan va yong‘indan to‘suvchi vositalardan, yong‘in vaqtida yonuvchi suyuqliklarning to‘kilishini oldini oluvchi vositalardan foydalanish kabi tadbirlar orqali amalga oshiriladi.
Tashkiliy-texnik tadbirlarga yong‘indan himoyalanish xizmatini tuzish, uni texnik jihozlar bilan ta’minlash, yong‘in xavfsizligi bo‘yicha оbyektdagi moddalar, materiallar, jihozlar, qurilmalar va texnologik jarayonlarni pasportlashtirish, yong‘in muhofazasi bo‘yicha mutaxassislar tayyorlash va ularni o‘qitish, yong‘in xavfsizligi bo‘yicha уo‘riqnomalar va aholi o‘rtasida turli xil tadbirlar o‘tkazish, yong‘inga qarshi ko‘rsatmalar ishlab chiqish hamda boshqa shu kabi tadbirlar kiradi.
NAZORAT SAVOLLARI.
Yong`in xavfsizligi tizimiga qanday talablar qO‘yilgan ? 2.Yong`in va portlashning sabalarini tushuntirib bering? 3.Yonish jarayonining mohiyati qanday?
Foydalanilgan adabiyotlar:
“Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi»
O‘.R.Yo‘ldashev. O.D.Rahimov. 2002 yil Fan va texnologiya nashryoti
Internet manbalari ZiyoNET>Библотека<“Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi» http://library.ziyonet.uz>book
Baholash mezoni
Guruhda ishlashni baholash jadvali
Guruh
|
Javobning aniqligi va toliqligi (2-5 ball)
|
Taqdim etilgan axborot
yaqqolligi (2-5 ball)
|
Guruhning har bir a’zosi
faolligi (2-5 ball)
|
Umumiy ball miqdori (2+3+4)
|
Baho (5/4)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1
|
|
|
|
|
|
Har bir guruh mezonlar bo‘yicha ballarni jamlab, boshqa guruhlar chiqishini baholaydi. Guruh olgan baho guruhning har bir a’zosi bahosini belgilab beradi: 5 ball – “a’lo»; 4– “yaxshi»; 3 – “qoniqarli»; 2 ball – “qoniqarsiz».
Dars yakuni O‘qituvchi o‘tgan yangi mavzu bo‘yicha tushunmagan savollarga javob beradi,darsni mustahkamlashdagi o‘quvchilar javobini muhokama qilib, o‘quvchilar bilimini baholaydi va darsni yakunlaydi
O‘quvchilar faoliyatini baholash mezonlari
|
90-100 %
|
5 baho “a`lo»
|
75 – 89 %
|
4 baho “yaxshi»
|
60 – 74 %
|
3 baho “qoniqarli»
|
Nazariy o‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi №18
|
