OPTOELEKTRONIK QURILMALAR, ILOVALAR VA KELAJAK
ISTIQBOLLARI
R.Nuriddinova
TATU Farg’ona filiali “Telekommunikasiya injiniringi” kafedrasi, dosenti.
A.Rajabov
TATU Farg’ona filiali “Telekommunikasiya injiniringi” kafedrasi magistranti.
Kirish
. Optoelektronika nima.Ilmiy nuqtai nazardan, Optoelektronika
yorug’lik bilan o’zaro ta’sir qiluvchi elektron qurilmalarni o’rganish va qo’llash
Oliy va o‘rta ta’lim tizimida pedagogik – psixologik muammolarning zamonaviy yechimlari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
211
bilan shug’ullanadi, ular yorug’likni aniqlash, uni yaratish va bir nechta
maqsadlarda foydalanish mumkin. Bunga Gamma nurlari, rentgen nurlari,
ultrabinafsha, infraqizil va ko’rinadigan yorug’lik kiradi. SHuningdek, u elektr
energiyasini foton signallariga aylantirishni osonlashtiradigan apparat
apparatlarini o’rganish, loyihalash va ishlab chiqarishni o’z ichiga oladi.
Optoelektronik qurilmalar birinchi navbatda transduserlardir, ya’ni ular bir
energiya shaklini boshqasiga aylantira oladi. Ushbu qurilmalar elektr
energiyasini sarflash orqali yorug’lik hosil qiladi. SHuningdek, ular yorug’likni
aniqlay oladi va yorug’lik signallarini kompyuter tomonidan qayta ishlash uchun
elektr signallariga aylantira oladi.
Optoelektronika yorug’likning kvant mexanik ta’siridan foydalanadi. Bu
xususiyat asosan yarimo’tkazgichlarni ishlab chiqarishda ishlatiladigan
materiallarda qo’llaniladi. Quyida yorug’likning bir nechta bunday ta’siri
keltirilgan. Fotoelektrik yoki fotovoltaik Bu erda yorug’lik to’g’ridan-to’g’ri
elektr energiyasiga aylanadi. Quyosh xujayralari ushbu to’g’ridan-to’g’ri
konversiya effektidan eng yaxshi foydalanadi. Fotoo’tkazuvchanlik ushbu elektr
hodisasi tufayli material elektron o’tkazuvchanroq bo’ladi. Bunga ultrabinafsha
nurlar, infraqizil va ko’rinadigan yorug’lik kabi elektromagnit nurlanishlarni
yutish orqali erishiladi. Odatda, u CHarge Coupled Device (CCD) tasvir
sensorlarida qo’llaniladi. Ushbu jarayonda yorug’lik foton bilan o’zaro ta’sir
Современные решения проблем системы высшего, среднего образования и их решения
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
212
qilish uchun energiyalangan molekula hosil bo’ladi. Ushbu o’zaro ta’sir
fotonning energiya darajasini pasaytiradi va mos keladigan fotonning chiqishi
yoki emissiyasiga olib keladi. Keyin u elektromagnit maydonga o’tkaziladi.
Kvant kaskad lazerlari va lazer diodlari bu jarayondan foydalanadi. Radiativ
rekombinatsiya Ushbu yondashuvda elektronning o’tishi yarimo’tkazgichlarda
valentlikdan o’tkazuvchanlik zonasiga sodir bo’ladi. Bu yorug’lik hosil qiluvchi
rekombinatsiya effekti va tashuvchini yaratish jarayoniga olib keladi. LED
yorug’lik ishlab chiqarish uchun ushbu printsipdan foydalanadi. Optoelektron
qurilmalar
Optoelektronik
aloqa
tizimining
ishlash
printsipi
Oddiy
optoelektronik aloqa tizimi quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:
1.Nur manbai
2.Optik transmitter
3.Foto birlashtiruvchi
4.Optik tolali, to’lqinli qo’llanma
5.Transduser
6.Optik qabul qiluvchi yoki detektor
7.Nur manbai
Manbadan chiqadigan yorug’lik optik transmitterga kirish vazifasini
bajaradi. Ilovaga qarab yorug’lik manbai sifatida LED va lazer diodlari
ishlatiladi. Ular aloqa tizimi uchun kirish elektr signallarini ishlab chiqaradi.
|
