Oliy va o‘rta ta’lim tizimida pedagogik – psixologik muammolarning zamonaviy yechimlari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
213
Optik transmitter lazer diodidan yoki LEDdan olingan signalni optik
chiqishga o’zgartiradi. Foto ulash qurilmalari optik tolali, to’lqin qo’llanmasi
yoki bo’sh joy bo’lishi mumkin bo’lgan uzatish kanali orqali ikkita
izolyatsiyalangan kontaktlarning zanglashiga olib keladigan elektr signallarini
uzatadi. Bundan tashqari, yuqori izolyatsiya kuchlanishini ta’minlaydi. Optik
tolali, to’lqinli qo’llanma U uzatish vositasi vazifasini bajaradi va optik
spektrdagi elektromagnit to’lqinlarni boshqaradi. Transduser signalni
tushayotgan yorug’lik bilan mutanosib ravishda modulyatsiya qiladi va signal
keyinchalik kanal orqali bog’lanadi. Optik qabul qiluvchi yoki detector
Fotodiodlar va fototranzistorlar odatda optik detektor sifatida ishlatiladi.
Yorug’lik detektori tushayotgan yorug’likni elektr signaliga aylantiradi va u
ma’lumot olish uchun qayta ishlanadi yoki saqlanadi. Yaratilgan elektr signali
foto-oqim
yoki
foto-kuchlanishdir.Optoelektronik
qurilma
substratlarga
yotqizilgan turli yarim o’tkazgichli qotishmalardan iborat. Lazerli faol
hududlarning ko’p kvantli quduqlarini kengaytirish jarayonida turli yarim
o’tkazgich qatlamlari substratga ketma-ket yotqiziladi.
Bu qatlamlar to’siq va quduq hududlari o’rtasida o’zgarib cho’kadi. Lazer
nurini hosil qilish uchun quduq hududida teshiklar va elektronlar birlashadi.
To’siq hududlari quduq ichidagi teshiklar va elektronlarni cheklash uchun
ishlatiladi.
Optoelektron qurilmalarga quyidagilar kiradi:1.LEDlar yordamida
ma’lumot ko’rsatiladi 2.Fotodiodlarbn 3.Masofadan zondlash tizimi 4.Quyosh
xujayralari.Endi biz bugungi kunda ishlatiladigan ba’zi keng tarqalgan
optoelektronik qurilmalarni ko’rib chiqamiz. Ushbu yarimo’tkazgichli yorug’lik
sensori yorug’lik birikmasiga tegsa, elektr yoki kuchlanish hosil qiladi. Bu
yerdagi Junction faol p-n birikmasi bo’lib, teskari yo’nalish holatida ishlaydi.
Hayajonlangan foton fotodiodga urilganda elektron teshik juftlari hosil bo’ladi.
Keyin elektronlar elektr maydonini hosil qilish uchun p-n o’tish joyiga tarqaladi.
Bu elektr maydoni xolis diyotda topilgan salbiy kuchlanishga teng. Bu jarayon
ichki fotoelektrik effekt deb ataladi. Fotodiodlar uchta formatda ishlatilishi
mumkin:
Современные решения проблем системы высшего, среднего образования и их решения
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
214
Ular tibbiy asboblar, kameralar, aloqa qurilmalari, xavfsizlik va sanoat
uskunalari kabi turli xil sxemalar va ilovalarda qo’llaniladi. Optoelektron
yarimo’tkazgichli qurilmalar Axborot texnologiyalarining deyarli barcha
sohalariga katta ta’sir ko’rsatadi. Ushbu qurilmalarni chiqish, kiritish, qayta
ishlash, uzatish, xotira va boshqalar kabi funktsional rollariga qarab tasniflash
mumkin. Ko’pgina texnologiyalar va jismoniy xususiyatlar Optoelektronikadan
foydalanadigan ilovalar tomonidan qo’llaniladi. Bir nechta bunday ilovalar faqat
oldingi o’n yil ichida bizning tushunishimiz va nazoratimizga tushdi.
LEDlar yorug’lik tizimini inqilob qildi va kompyuter komponentlari,
soatlar, tibbiy asboblar, optik tolali aloqa, kalitlar, maishiy texnika, maishiy
elektronika va 7 segmentli displeylar kabi sohalarda qo’llaniladi. Optik tolalar
telekommunikatsiya, tolali lazerlar, sensorlar, biotibbiyot va boshqa sohalarda
qo’llaniladi.
Lazerli diodlar harbiy dasturlarda, jarrohlik muolajalarida, optik
xotiralarda, CD pleerlarda, mahalliy tarmoqlarda va RF tomonidan
boshqariladigan robotli transport vositalari kabi elektr loyihalarida qo’llaniladi.
Optoelektronika kelajak sun’iy yo’ldoshlarini loyihalashda yangi o’lchov
berdi.
1.Aaloqa uchun yuqori tarmoqli kengligini ta’minlaydi.
2.Optoelektron qurilmalar kamroq quvvat sarflaydi.
3.Optoelektronikaning kamchiliklari
4.Optoelektronikaning kamchiliklari:
5.Optoelektron qurilmalar haroratga sezgir.
Ulanish murakkab bo’lgan optoelektronik komponentlarning aniq
hizalanishini talab qiladi. Optoelektronika axborot sanoatining uzluksiz
ishlashini ta’minlaydigan muhim poydevor texnologiyasidir. Akademik jihatdan
Optoelektronika yorug’lik signallarini uzatish, chiqarish va modulyatsiya qilish
uchun elektron qurilmalarni o’rganishni qamrab oldi. Biroq, bugungi kunda
uning ko’lami kengaydi va u elektro-optika va fotonikani ham o’z ichiga oladi.
Materialshunoslik, aloqa, hisoblash va tibbiyot uchun tijoriy ahamiyatga ega
Oliy va o‘rta ta’lim tizimida pedagogik – psixologik muammolarning zamonaviy yechimlari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
215
texnologiyalar optoelektronikaning rivojlanishi tufayli palatalarga sakrab
chiqmoqda. Optoelektronika texnologiyasi bugungi kunda ilmiy-tadqiqot ishlari
uchun katta maydonlarni taqdim etadi. Uning ta’sirini xarajatlarni kamaytirish,
ish faoliyatini yaxshilash va katta hajmdagi ishlab chiqarish sohalarida ko’rish
mumkin. Sanoat va akademik jamoalar Optoelektronika texnologiyasi bo’yicha
tadqiqotlar uchun yorqin kelajakni bashorat qilmoqdalar. Fotonika va optika
sohasidagi davom etayotgan yutuqlar XXI asrda inqilob qilishi kutilmoqda.
Xulosa
Tezlanishni o’lchash va xususan, tortishish maydonini o’lchash uchun
qurilma, masalan, er orbitalarida, tanasi kuch maydonida harakatlanuvchi tarzda
joylashtirilgan, uning pozitsiyasi joylashishni aniqlash moslamasi tomonidan
aniqlanishi mumkin. Jismga ta’sir qiluvchi kuch anizotropik bo’lib, hech
bo’lmaganda aniqlanishi kerak bo’lgan tezlashuv yo’nalishi bo’yicha, tananing
dam olish holatidan egilishining chiziqli funktsiyasi emas. Afzal keyingi
rivojlanishda tana to’rtta taranglik prujinasi bilan osilgan bo’lib, ular tananing
dam olish holatida aniqlanishi kerak bo’lgan tezlanish yo’nalishiga
perpendikulyar tekislikda joylashgan va ularning har biri qo’shni bahor bilan
to’g’ri burchak hosil qiladi. 3 ta alohida optoelektron joylashuv detektori qabul
qilgichlari va ba’zi o’lchov ortiqchaligini ta’minlaydigan mos keladigan
yoritgichlar bilan barcha tezlashtirish tekisliklarini katta dinamik diapazon bilan
o’lchash mumkin. Asosiy yo’nalishda 10-12 g gacha bo’lgan kuchlarni o’lchash
mumkin bo’ladi. Joylashuv detektorlari bilan qurilma bir xil aniqlikdagi
interferometrik qurilmalarga qaraganda ancha sodda va ixchamroqdir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Friden J. Zamonaviy sensorlar: qo’llanma. M.: Texnosfera, 2005.
592 b.
2. Dunzhu X., CHeng Y., Lun K. Mikro-mashinali giroskop tuzilishi va
sxema texnologiyasining rivojlanishi // Sensorlar. 2014. 14, N 1. P.
1394-1473.
3. E. G. Kostsov, mikro va nanoelektromexanikaning zamonaviy holati
va istiqbollari, Avtometriya. 2009. 45-son, 3-son. S. 3-52.
4. Raspopov V. YA. Mikromexanik qurilmalar. M .: Mashinostroenie,
2007. 400s.
Современные решения проблем системы высшего, среднего образования и их решения
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
|
