Адабиётлар
1. Позин М.Е. Технология минеральных солей. В 2-х т. -
Ленинград: Химия, 1970. - Т.2. - 1558 с. 2. Позин М.Е.
Технология минеральных солей. В 2-х т. - Ленинград: Химия,
1970. - Т.2. - 1558 с.
2.Методы анализа фосфатного сырья, фосфорных и комплексных
удобрений, кормовых фосфатов. / Винник М.М., Ербанова Л.Н.
и др. – М.: Химия. 1975. – 218 с.
3.ГОСТ 30181.8-94. Удобрения минеральные. Метод определения
массовой доли аммонийного азота в сложных удобрениях
(хлораминовый метод). – М.: ИПК Издательство стандартов,
1996. – 6 с.
4.ГОСТ 20851.4-75 Удобрения минеральные. Методы определения
воды. – М.: ИПК Издательство стандартов, 2000. – 5 с.
5. Назирова Р.М., Таджиев., Мирсалимова С.Р., Кодирова
М.Р//Сложные
удобрения
на
основе
азотнокислотной
переработки необогащённой фосфоритной муки в присутствии
нитрата аммония// Universum: технические науки: научный
журнал. – № 6(75). Часть 3. М., Изд. «МЦНО», 2020. – стр 18-
22. http://7universum.com/ru/tech/archive/category/675
Fundamental fanlarni rivojlantirish istiqbollari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
389
O’QUVCHILARNING ROBOTOTEXNIK KO’NIKMALARINI
SHAKLLANTIRISH JARAYONINING MAZMUN VA MOHIYATI.
Burxonova Malohat Mamirovna
TATU Farg’ona filiali
Hozirgi jamiyat hayotini robotlarsiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Robotlar
hayotimizni turli sohalari: sog’liqni saqlash, qurilish, qishloq xo’jaligi,
chorvachilik,kosmos kabilarda o’z tadbig’ini topmoqda. Bugungi kunda
insonning butun hayoti robototexnika qurilmalar bilan bog'liq turli xil yuqori
texnologiyalar bilan to'lib-toshgan: bolalar uchun robot o'yinchoqlar, robot
hamshira, robot enaga, robot uy bekasi va boshqalar. Shu sababli hozirgi mehnat
bozori ushbu ya’nalishdagi mutahasislarga juda muhtoj . Bundan tashqari
robototexnikani bilish yosh avlod uchun ko'plab imkoniyatlarni ochib beradi va
texnologiyalarni yanada jadal rivojlantirishga imkon beradi.
Robototexnika – ilmiy - texnologik jarayonning eng muhim yo'nalishi
bo'lib, unda mexanika, innovatsion texnologiyalar va sun'iy intelekt kabi
bilimlar o’z tasdig’ini topadi. Hozirgi XXI asr ta'lim jarayoni o’tmishdan tubdan
farq qiladi. Bugungi kundagi maktab o'quvchilari juda zehnli va aqllidirlar. Ular
kelajakda biz yashayotgan jamiyatdan farq qiluvchi boshqa jamiyatda yangi
lavozimlarni egallaydilar va juda ko’p kashfiyotlar qilishlari mumkin. Biz
pedagoglarning vazifasi esa ularga yordam berish.
1980 yilda Seymur Paper – dasturlash tilining asoschilaridan biri – o'z
kitobida bolalarni o'qitish uchun kompyuterlardan foydalanish taklifini bildirdi.
Ushbu taklifning asosida bolalar tabiatan juda qiziquvchanligi va bu
qiziquvchanlikni esa kompyuter orqali qondirish imkoniyatiga ega degan fikr
bor edi. Har bir bola tabiatan, majoziy ma'noda, o'z aql-idrokining tuzilishini
mustaqil ravishda quradigan me'mordir. Ushbu qurilish uchun material bolaning
atrofidagi muhit bo'lishi mumkin va u qanchalik boy, hajmli bo'lsa, o’quvchi
shunchalik ko'p narsaga erisha oladi.
Robototexnikaning maktab ta'lim amaliyotiga kiritilishi hozirgi vaziyat va
omillar bilan bog'liq:
zamonaviy
ishlab
chiqarishni
avtomatlashtirish
va
robotlashtirishning yuqori darajasi bilimli va malakali kadrlarga
muhtoj;
davlat ta’lim standartiga qo'yiladigan talablar;
Песпективы развития фундаментальных наук
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
390
-o’quvchilarga berilayotgan motivatsiyaning sustligi natijasida
o’quvchilarning algoritmlashtirish va dasturlashni o'rganish
jarayonidagi qiziqishning yo’qligi.
Robototexnika-bu deyarli har qanday maktab fanini loyiha faoliyatida
sinab ko'rish va qo'llash imkonini beradigan universal fan. Bu mexanika
muammolari, yangi texnologiyalar va sun'iy intellekt muammolari o'rtasida
aloqa mavjud bo'lgan ilmiy va texnik jarayonning eng muhim yo'nalishidir.
Maktab o'quvchilarini robototexnika darslarida o'yin va loyiha faoliyati
orqali texnik ijodga qiziqishni uyg'otish, va shu qiziqish orqali muhandislik
fanlari va yuqori texnologiyalar olami bilan tanishtirish mumkin. Bu darslarda
o'qituvchining vazifasi mustaqil loyihalarni amalga oshirish uchun olingan
bilimlardan erkin foydalanishni o'rgatishdir. Shuni ta'kidlash kerakki, bolalar
tabiatan
juda
qiziquvchan.
Robototexnika
darslari
nafaqat
raqamli
texnologiyalar va dasturlashni, balki atrofdagi dunyoni, o'zini o'rganish orqali
bilimga bo'lgan chanqog'ini qondirishi mumkin.
Maktabda robototexnikani o’qitilishi maktab o'quvchilarini kelajak
texnologiyalariga olib boradi va texnologiyaning rivojlanishinig asosiy omili
hisoblanadi.
O’quvchi robototexnika mashg’ulotlarida mexanika, modellashtirish,
elektronika va dasturlash asoslari bilan tanishishi va shaxsiy, guruh vazifalari
bajarishi mumkin. Mashg’ulot jarayonida o'qituvchi o’quvchiga to'g'ri echimni
bermaydi, har bir o’quvchi vazifani hal qilishning o'ziga xos usuli taqdim etadi.
Bu jarayonda o’quvchi mustaqil mehnat ko'nikmalariga ega bo'ladi, vazifani
oxiriga yetkazadi va murakkab vazifalardan qo'rqmasdan eng maqbul
yechimlarni topadi.
Mashg’ulotlar davomida o‘quvchida haqiqiy dunyoning zamonaviy
texnologiyalari to'g'risida yaxlit fikrning shakllanishi yuzaga keladi. O’quvchi
robot umuman gumanoid tirik mavjudot emasligini tushunadi, u changyutgich,
aqlli soat, mikroto’lqinli pech bo'lishi mumkinligini tushunadi. U ularning
qanday ishlashini biladi va o'z g'oyalarini yaratishi va amalga oshirishi va
hattoki o’z qurilmalarini yaratishi mumkin. Bu borada o’quvchi faqat robotlarni
yaratish uchun zarur bo'lgan asosiy bilimlarni o'zlashtirishi kerak bo’ladi.
Fundamental fanlarni rivojlantirish istiqbollari
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г.
391
Mashg’ulotlar davomida guruh bilan umumiy loyihalarni amalga oshirish,
o’quvchida ijtimoiy ko'nikmalarni, aloqa va bag'rikenglikni rivojlantirishga,
hamjihat bo’lib ishlashga yordam beradi. Loyihani ishlab chiqish va uni
yakunlash jarayonida o’quvchilar bilim, ijodiy ko'nikmalarni samarali
rivojlantirib,
bir-birlari
bilan
tajriba
almashadilar.
Bundan
tashqari
o’quvchilarda mashg’ulotlar davomida jamoada ishlash qobiliyatini
rivojlantirish muhimdir. O’quvchilarning robototexnika mashg’ulotlarida olgan
vazifalarini taqsimlash natijasida jamoaviy faoliyat ko'nikmalari va shaxsiy
javobgarlik tushunchasi, ular qaysi sohada ishlashlaridan qat'i nazar, keyingi
kasbiy faoliyatlarida foydali bo'ladi.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, robototexnika mashg’ulotlari bir
vaqtning o'zida mexanika, dasturlash va boshqaruv nazariyasi sohalarida kasbiy
ko'nikmalarni rivojlantirishga imkon beradi. Robototexnika o’zi ers robotlarni,
ularni boshqarish, sensorli aloqa va ma'lumotlarni qayta ishlash uchun
kompyuter tizimlarini ishlab chiqish va ulardan foydalanish bilan bog'liq bo'lgan
texnologiya sohasidir. Robototexnika keng qamrovli ko'nikma va malakalarni,
turli fanlardan (fizika, matematika, informatika, biologiya va boshqalar)
bilimlarni talab qiladigan sohadir. Shuning uchun robototexnika nafaqat
darslarda illyustratsion qo'llab-quvvatlash, amaliy ishlar uchun qo'shimcha
imkoniyatlar sifatida, balki sinfdan tashqari ishlarda, qo'shimcha ta'limda ham
qo'llanilishi mumkin.
| 