Metallurgiya

74 
Bolsman doimiysi. (2) formulada k  koeffitsiyentini bir Kelvin Selsiy 
shkalasidagi bir gradusga teng bo‗ladigan qilib aniqlaymiz. Bizga yuqoridam 
ma‘lumki, 0
0
C dagi energetic holati 
3,76 10

J va 100
0 
C energetik holati 
5,14 10

J ga teng ekan. Shunga asosan


100
0
2
1
k T
T K


 

yoki


21
100
0
100
5,14 3,76 10
k
K








J. 
Shuning uchun,
21
21
23
5,14 10
3,76 10
1,38 10
100
J
J
J
k
K
K









. 
Bu yerda 
23
1,38 10
J
k
K



koeffitsiyent – gazlarning molekulyar kinetik 
nazariyasidan biri bo‗lishi avstraliyalik ulug‗ fizik Bolsman sharafiga Bolsman 
doimiysi deb ataladi. Bolsman doimiysini bilgan holda mutlaq nolning Selsiy 
shkalasidagi qiymatini topish mumkin. Buning uchun absolyut haroratning 0
0
C da 
23
1
3,76 10
kT
J



bo‗lganda
21
1
23
3,76 10
273
1,3 10
J
T
K
J
K






Mutlaq nol haroratining fizik mazmunini tushutirib berish.
Agar biz darsning boshlanishidagi fizik kattaliklarga murojaat qilsak,
2
3
PV
const
E
N


ya‘ni harorat molekulalar harakatining kinetik energiyasi bilan bo‗glangan 
edi, bu bog‗lanishni batafsilroq ko‗rib chiqamiz. 
2
3
PV
E
N

yoki
PV
kT
N

2
3
E
kT

yoki
2
3
E
kT


75 
Xulosa: Matematik hisoblardan ko‗rinib turibdiki, gaz molekulasi 
ilgarilanma harakatining o‗rtacha kinetik energiyasi mutlaq haroratga proporsional 
ekan, bu munosabat jismlarning istalgan holatlari uchun o‗rinlidir. Harorat mutlaqo 
nolga yaqinlashgan sari molekulalarning issiqlik harakatining energiyasi ham 
nolga yaqinlashgan sari molekulalarning issiqlik harakatining energiyasi ham 
nolga yaqinlashadi. Harorat mutlaq nolga yaqin haroratlarda atom va 
molekulalarning mexanik harakati Nyuton qonunlariga bo‗ysunmay qo‗yadi. 
Mexanik harakatlar yo‗q bo‗lib ketib, faqatgina kvant mexanik harakatlargina 
qoladi. Hozirgi vaqtda olimlar muloq nol haroratga erishish maqsadida katta ilmiy 
ishlar olib bormoqdalar, chunki absolut nolga yaqin haroratlarda jismlarning o‗ta 
o‗tkazuvchanlik o‗ta oquvchanlik va shunga o‗xshash xossalri namoyon bo‗la 
boshlaydi, Qattiq jismlarni yuqorida ko‗rsatib o‗tilgan xossalari hozirgi zamon 
mexanika taraqqiyotida muhim rol o‗ynaydi. 

Download 3,39 Mb.