71
3. Eritmaning ion kuchi qanday aniqlanadi?
2.6. BОLSMАNNING TАQSIMLАNISH QОNUNI
Issiqlik almashuvi va sistema holatini o„zgartirish usullari. Bir jinsdan
boshqa jinsga ish bajarmasdan energiya uzatish jarayoni
issiqlik almashinuv yoki
issiqlik uzatish deyiladi. Issiqlik almashinuv issiqlik o‗tkazuvchanlik, konveksiya
va nurlanish yo‗li bilan sodir bo‗ladi. Jism qizdirilganda uning zarrachalarining
issiqlik harakati kuchayadi va uning harorati ko‗tariladi. Natijada qo‗shni
zarrachalarga uzatiladi va ularni harakat tezligi ortadi ya‘ni
jismning galdagi
qismining haroratsi ko‗tariladi. Demak issilik uzatiladi. Turli moddalarning issiqlik
o‗tkazuvchanilgi turlicha bo‗ladi.
Konveksiya. Konveksiya vaqtida issiqlini gaz yoki suyuqlik oqimining ozi
ko‗chiradi. Suyuqlik va gazlarning issiqlik manbaiga yaqin bo‗lgan qatlami tez isib
kengayadi,
uning zichligi kamayadi, natijada yuqriga qalqib chiqa boshlaydi.
Uning o‗rniga yuqori sovuqroq qatlami egallaydi bu jarayonda issiqlik, suyuqli
yoki gaz moekulalarining yuqori haroratli qatlamlardan
harorati pastroq
qatlamlarga birdaniga siljishi bilan uzatiladi. Bu hodisaga konveksiya deyiladi.
Konveksiya bo‗lmaganda plita ustiga qo‗yilgan idishdagi suv juda sekinlik bilan
isigan bo‗lar edi.
