201
xatolikning maksimal kattaligi.
x
max
– o‗lchash chegarasi (shkala chegarasi)
γ
ke lt
– keltirilgan xatolikning
qiymatiga ko‗ra
A
S
– aniqlik sinfi beriladi.
Masalan, GOST 417-81 ga muvofiq voltmetr va ampermetrlar uchun bu qator koeffitsientlar
bilan keltirilgan:
(1,0; 1.5; 2.0; 2.5; 4.0; 5.0; 6.0)
·10
n
, bunda n=(0; -1; -2). Shunga ko‗ra, agar, masalan,
keltirilgan
xatolik γ
ke lt
6% dan ortiq bo‗lsa, o‗lchash vositasi metrologik shahodatlashga tortiladi.
Qolgan hollarda aniqlik sinfi shunday holda beriladiki, bunda, keltirilgan xatolik moduli
shartini
qanoatlantirishi uchun
A
S
>│ γ
kelt
│
(4)
bo‗lishi kerak.
Agar qiyoslash natijasida
│γ
ke lt
│=0,22% bulsa,
(4) asosan yuqorida keltirilgan qatorda qiymat
bo‗yicha eng yaqini bo‗lib 0,25 son hisoblanadi. Shunga ko‗ra ishchi
aniqlik sinfi A
S
=0,25.
Yuqoridagilarga asosan, aniqlik sinfi maksimal absolyut xatolikni aniqlaydi va ushbu o‗lchash
vositasi bilan shkalaning tanlangan chegarasida bu xatolik o‗rinli bo‗ladi, ya‘ni o‗lchangan kattalik
uchun noaniqlik zonasini tavsiflaydi.
Masalan, voltmetr bilan o‗lchash natijasi 20 V ga teng, shkala chegarasi (0…..30) Volt, o‘lchash
vositasining aniqlik sinfi A
S
=2,5.
Keltirilgan xatolik ifodasidan
absolyut xatolikni topamiz
ΔV =(2,5·30)/100=0,75 V.
Shunga ko‗ra, o‗lchash natijasi: (20±0,25) Volt.
Metrologik tavsiflarni nazorat qilish uchun namunaviy o‗lchash vositalari bo‗yicha ishchi
vositalarning davriy qiyoslanishi rasmiy tasdiqlangan hujjatlar asosida o‗tkaziladi. Ushbu
hujjatlarda tadbirlar va qiyoslash bo‗yicha texnik vositalar majmuasi qonuniy tarzda o‗rgatiladi.
Hozirgi vaqtda o‗lchash texnikasiga mikroprotsessorlar tizimi tatbiq etilmoqda.
Ular nafaqat
o‗lchash vositalarini avtomatlashtirish, balki aniqlikni oshirish maqsadida o‗lchash natijalariga
ishlov berish imkonini beradi. Ushbu kompyuter dasturida
test usuli amalga oshirilgan, ya‘ni,
o‗lchanayotgan fizik kattalikka berilgan o‗lchamdagi alohida namunaviy qiymat qo‗shilmaydi. Bu
holda birgina emas balki, bir nechta o‗lchashlar o‗tkaziladi, olingan natijalar asosida matematik
ishlov o‗tkaziladi, bunda xatoliklarning muntazam tashkil etuvchilari butunlay bartaraf etiladi.
Variantlardan biri quyidagicha amalga oshiriladi:
O‗lchash vositasining kirishiga ketma-ket vazn koeffitsientiga ega bo‗lgan
fizik kattaliklar ulanadi
