241
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 12 avgustdagi 410-sonli Qarori
bilan tasdiqlangan «O‗zbekiston Respublikasida standartlar va o‗lchash vositalari ustidan davlat
nazorati to‗g‗risidagi Nizom»da «standartlar va o‗lchash vositalari ustidan davlat nazorati idoralari
standartlarni tasdiqlash va davlat ro‗yxatiga olishda ekspertizadan o‗tkazadilar» deb belgilangan.
O‗zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi tomonidan 2004 yil 11 noyabrda 1422-son bilan
davlat ro‗yxatidan «Standartlashtirish bo‗yicha MHlar toifalarini tayyorlash va «O‗zstandart»
agentligida ro‗yxatga olish tartibi to‗g‗risida Nizom»da standartlashtirish bo‗yicha MHlarni
ekspertizadan o‗tkazish tartibi belgilangan.
MHlar (ularga o‗zgartirishlar) tasdiqlangan kundan 30 kungacha bo‗lgan muddatda vakolatli
idoralarga ekspertizadan o‗tkazishga berilishi kerak.
O‗zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi tomonidan 2004 yil 11 noyabrda 1422-sonli
Nizomda
ekspertiza o‗tkazishning ko‗rinishlari belgilangan:
— normalash tekshiruvi;
— ilmiy-texnik darajani baholash;
— majburiy talablarga muvofiqlik;
— ochiq nashrga mumkinligini tekshirish;
—
texnikaviy ekspertiza;
— metrologik ekspertiza;
— terminologik ekspertiza;
— nashriy muharrirlik.
Normalash tekshiruvida quyidagilarga e‘tibor beriladi:
— havolalarning to‗g‗ri va haqqoniy qilinganligi;
— zarur axborot belgilari (koddar, qisqartmalar, simvollar va h.k.) bo‗yicha
yozuvlarni
to‗g‗riligi;
— kerakli imzolarni mavjuddigi;
— xujjatni tuzilishi va rasmiylashtirilishining to‗g‗riligi.
MHning ilmiy-texnik darajani baholash uchun O‘z DSt 2.116:1996*ga muvofiq tuzilgan texnik
daraja va sifat xaritasi yordamida mahsulot sifatini taqqoslab baholanadi. Standartlashtirish
bo‗yicha MHlarni ilmiy-texnik darajasini baholash uslubi rahbariy hujjat O‘z RH 51-077- 1998*da
berilgan.
MHga kiritilgan majburiy talablar amaldagi qonunchilik talablari, O‗zbekistonda
qabul qilingan
halqaro kelishuvlar, davlatlararo va davlat standartlari majburiy talablariga muvofiqligi ko‗rib
chiqiladi.
Texnik ekspertizada quyidagi xolatlar ko‗rib chiqiladi:
— MHning nomini mazmuniga to‗g‗ri tanlanganligi, standartlashtirish ob‘ektining MH
darajasiga muvofiqligi;
— MHning mazmuni va bayon etilishi to‗g‗riligi;
— MHning ko‗rsatgichlari davlatlararo va davlat standartlari ko‗rsatgichlaridan past emasligi;
— MHni amaldagi boshqa xujjatlar bilan bir xil bo‗lmasligi.
— Metrologik ekspertizada MHning metrologik sohaga tegishli
amaldagi qonunchilik va
o‗lchashlar birliligini ta‘minlash Davlat tizimi talablariga mosligi tekshiriladi.
Terminologik ekspertiza jarayonida O‗zbekistonda amalda bo‗lgan halqaro va davlatlararo
kelishuvlar, turli darajadagi standartlarda qabul qilingan atama va ta‘riflarga MHda qabul qilingan
atamalarning mosligi tahlil qilinadi.
Nashriy muharrirlik umumiy talablar asosida badiiy va texnikaviy muharrirlik hisoblanadi.
242
Ekspertlik xulosasiga ko‗ra, MH keyingi bosqichga chiqarilishi, davlat ro‗yxatidan o‗tkazilishi
yoki qo‗shimcha ishlashga qaytarilishi mumkin.
Ekspertiza yakuni bilan barcha toifadagi MHlar «O‗zstandart» Agentligi va uning hududiy
boshqarmalarida davlat ro‗yxatidan o‗tkaziladi.
O‗zStTning asos bo‗luvchi xujjati O‘z DSt 1.21:2015*da standartlashtirish bo‗yicha MHlarni
ekspertiza qilish tar- tibi keltirilgan.
O‗zbekiston sertifikatlashtirish Milliy tizimi doirasida xujjatlarni ekspertiza qilish tartibi O‘z RH
51- 024-2004*da berilgan.
O‗zbekiston o‗lchashlar birliligini ta‘minlash davlat tizimi doirasida me‘yoriy
va texnikaviy
xujjatlarni metrologik ekspertizasini tashkil etish va o‗tkazish tartibi O‘z RH 51-106:2001da
berilgan.
