263
rejalashtirishni imkoniyatini beradi.
Iste‘molchilarga ularni talabari va hohishlarini qondiridagan
tavsiflarga ega mahsulotlar
zarur. Ehtiyojlarni, raqobatchilik va texnikaviy rivojlanishlar o‗zgarishida korxona ishlab
chiqarayotgan mahsulotlari va jarayonlarini doimiy takomillashtirishi lozim.
Zamonaviy sharoitlarda oziq-ovqat korxonalari faqatgina sifati va xavfsizligi bo‗yicha
o‗rnatigan talablarga muvofiq mahsulotni ishlab chiqarishning o‗zi yetarli emas. Ular o‗zlarini
aniqlangan sifat darajasida mahsulot ishlab chiqarishga qodir ekanligiga iste‘molchilar ishonchini
ta‘minlashi va unga muvofiq dalillarni taqdim etishi lozim.
Ichki bozorda ishlab chiqaruvchilar boshqa davlatlarning chakana savdo tarmog‗ida
ishtirok
etishi
mumkin.
Davlatlararo
mahsulotlarni
aylanishini
kengaytirish
maqsadida
qatnashuvchi-davlatlar mahsulotga umumiy talablarni kelishuvga ko‗ra ishlab chiqishadi va
o‗rnatishadi.
Hozirgi kunda Yevropa Ittifoqida oziq-ovqatlarning xavfsizligiga qo‗llanildigan
quyidagi
direktivalar amal qiladi:
1. 29. 04. 2004 yildagi oziq-ovqatlar gigienasi bo‗yicha YeS 852/2004 (14. 06. 1993 yildagi
YeS 93/43 Direktiva bilan almashtirilgan).
2. 29.04.2004 yildagi jonivorlardan olinadigan oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish
sohasida davlat nazoratini tashkillashtirish bo‗ycha talablardan tarkib topgan YeS 854/2004
Direktiva.
3. Codex Alimentarius.
Direktiv talablari umumiy tavsifda va ishlab chiqarish texnlogiyalaridan kelib chiqib, har
bir korxona aniqlashtirmog‗i lozim. Shu tariqa oziq-ovqat mahsulotlari sifat va xavfsizligini kerakli
darajada ta‘minlash va saqlash chun HACCP tizimini korxonalarga ishlab
chiqish va joriy etish
tavsiya etiladi.
Yevropa Ittifoqi mamlakatlari uchun 2005 yil 1 iyuldan kirish komponentalari (xom
ashyo)dan boshlanib, yakuniy mahsulotni iste‘molchiga yetkazishgacha texnologik zanjirning aniq
va ravshanligi majburiydir.
Yeropaning ko‗plab mamlakatlarida va shuningdek, O‗zbekistonda ham oziq-ovqat
mahsulotlarini ishlab chiqarishda sifati va xavfsizligi talablarini o‗rnatuvchi
milliy standartlar va
boshqa me‘yoriy hamda qonuniy hujjatlar mavjud.
Oziq-ovqat korxonalarida mahsulot xavfsizligi va sifatini boshqarish tizimiga yagona
xalqaro talablaring mavjudligi ISO 22000 seriyali ―Oziq-ovqat mahsulotlarining xavfsizlik
menedjmenti tizimidir. Yetkazib berish zanjirining barchasiga talablar‖ni ishlab chiqish zaruriyatini
keltirib chiqardi va u 2005 yilning sentabridan amalga kiritildi.
ISO 22000 HACCP va ISO 9001:2015 standartini birlashtiruvchi oziq-ovqat mahsulotlari
xavfsizligini
boshqarish tizimini bayon etib, bir vaqtning o‗zida GMP (yaxshi ishlab chiqarish
tajribasi) dastlabki shartlar dasturini birlashtiradi va tushunchalariga izoh beradi. Ushbu standartda
asosiy e‘tibor oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqishda yuzaga kelish extimoli bo‗lgan xavf-
xatarlarni samarali boshqarish va tizim jarayonlarini modernizatsiyalash yo‗li bilan xaridorlarni
qanoatlantirishga qaratilgan. Ayni paytda hujjatlarning tuzilmasi bu tizimni sifat menedjmenti va
atrof muhitni himoyalash tizimlarga qulay birlashtirish imkonini beradi.
Oxirgi tadqiqotlari shuni
ko‗rstadiki, ISO 22000 seriyali standarti juda ommabop bo‗lib, oxirgi 2 yilda bu standart bo‗yicha
sertifikatlashtirilgan korxonalar 3 martaga ko‗paygan.
Hozirgi kunda O‗zbekistonda sifat menedjmenti tizimiga talablarni o‗rnatuvchi O‗z DSt
ISO
22000:2010
―Oziq-ovqat
mahsulotlari
xavfsizligi
menedjementi
tizimi.
Oziq-ovqat
264
mahsulotlrini yaratish zanjirida qatnashuvchi tashkilotlarga talablar‖ standarti qabul qilingan va
amalga joriy etilgan.
Oziq-ovqat zanjirida bevosita yoki bilvosita jalb etilgan ixtiyoriy tashkilotlarda OOXMTni
yaratishda foydalanish mumkin. Bunda ISO 22000 va HACCP sifatida ishlab chiqarish, qayta
ishlash, tarqatish, saqlash va oziq-ovqat mahsulotlari va ularning ingredientlari bilan muomala
qilish, birlamchi ishlab chiqarishdan to oxirgi iste‘molgacha jalb qilingan faoliyatlar va ketma-
ketlikdagi bosichlardagi oziq-ovqat zanjiri qaraladi
.
