• 2. Sonuvchi tebranishlarni xarakterlovchi kattaliklar
  •  So'nuvchi tebranishlarni xarakterlovchi kattaliklar




    Download 1,36 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet40/51
    Sana13.05.2024
    Hajmi1,36 Mb.
    #228484
    1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   51
    2. So'nuvchi tebranishlarni xarakterlovchi kattaliklar 
    So'nuvchi tebranishlar garmonik emas, shuning uchun ularga amplitude
    tushunchasini to'liq ma'noda qo'llab bo'lmaydi. Shunga qaramay, bu termin
    so'nuvchi tebranishlarga ham qo'llaniladi, faqat bunda amplituda deganda 
    mos kattalik (siljish, tezlik, tezlanish, zaryad, tok kuchi va h.k.) larning bir 
    tebranish ichidagi eng katta qiymati tushuniladi. 
    So'nuvchi tebranishlar to'liq ma'noda davriy bo'lmaganligi sababli, 
    ularga chastota va davr tushunchalarini ham qo'llab bo'lmaydi. Davriy deb 
    shunday hodisalarga aytiladiki, bunda teng vaqt oraliqlaridan keyin har safar 
    sistemaning holati aniq qaytariladi, So'nuvchi tebranishlarda esa
    sistemaning holati qaytarilmaydi: tebranishlar amplitudasi sekin-asta kamayadi. 
    3.
     
    Tebranishlarni o'rganishda yagona yondoshish haqida.
    Mexanik
    va elektr tebranishlarni ifodalovchi matematik tenglamalarni taqqoslash
    ular bo'ysunuvchi qonuniyatlarning o'xshashligini ko'rsatadi (1-jadval). 
    1-jadval 
    Tortishish maydonidagi 
    tebranishlar 
    Elastik tebranishlar 
    Elektr tebranishlar 
    𝑥 = 𝑋
    𝑚
    sin 𝜔

    𝑡
    𝑥 = 𝑋
    𝑚
    sin 𝜔

    𝑡
    𝑞 = 𝑄
    𝑚
    sin 𝜔

    𝑡
    𝜗 = 𝜗
    𝑚
    cos 𝜔

    𝑡 
    𝜗 = 𝜗
    𝑚
    cos 𝜔

    𝑡 
    𝑖 = 𝑄
    𝑚
    cos 𝜔

    𝑡 
    𝜔

    = √
    𝑔
    𝑙
    𝜔

    = √
    𝑘
    𝑚
    𝜔

    = √
    1
    𝐿𝐶
    𝑇 = 2𝜋√
    𝑙
    𝑔
    𝑇 = 2𝜋√
    𝑚
    𝑘
    𝑇 = 2𝜋√𝐿 𝐶 
    Bu qonuniyatlarning o'xshashligi hayron qolarli. Haqiqatan ham, 
    deformatsiyalangan purjina ta'siridagi yukning harakati bilan
    kondensator qayta zaryadlanishidagi elektronlar harakati orasida qanday 
    umumiylik bo'lishi mumkin? Albatta, bular har xil hodisalar. 


    Ammo agar nima tebranayotganiga emas, balki nima sababdan va 
    qanday tebranayotganiga e'tibor berilsa, bu jarayonlar bir xil
    tushunchalar va bir xil matematik tenglamalar bilan ifodalanishi
    ma'lum bo'ladi. Shuning uchun akademik L.I.Mandelshtam har xil
    fizik tabiatga ega bo'lgan tebranishlarni o'rganishga yagona nuqtayi
    nazardan yondashdi. Bu juda samarali bo'lib chiqdi. U bir
    turdagi tebranishlarni o'rganishda topilgan qonuniyatlarni boshqa 
    turdagi tebranishlarga ham tatbiq etish imkonini beradi. Quyidagi
    2-jadvalda mexanik va elektr tebranishlarni ifodalashda
    ishlatiladigan, bir-biriga o'xshash kattaliklar keltiriladi. 
    2- jadval 

    Download 1,36 Mb.
    1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   51




    Download 1,36 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



     So'nuvchi tebranishlarni xarakterlovchi kattaliklar

    Download 1,36 Mb.
    Pdf ko'rish