55
B e r i l g a n: Y e c h i l i s h i:
F = const;
s = 5 m;
= 2 m/s
m = 400 kg;
μ = 0,01
Kuchning bajargan ish:
A, vagonni ko‘chirishdagi ish
A
0
ga
va unga kinetik energiya E
k
berish uchun bajarilgan
ishlarning yig‘indisiga teng
A = A
0
+
E
k
.
Bu yerda:
F
ishq
= μ
P.
P = mg ekanligini e’tiborga
Topish kerak
A – ?
olsak,
A
0
=
F
ish
·
s = μ
mgs. O‘z navbatida, vagon olgan
kinetik
energiya
E
k
=
Shunday qilib,
F kuch bajargan ish
A = μmgs+
.
Berilganlardan foydalanib
A = 0,01 · 400 · 9,8 · 5 J + · 400 · 4 J = 996 J.
Javobi: A=996 J.
3-mashq
1. 0,3 m/s tezlik bilan harakatlanayotgan 20 t massali vagon 0,2 m/s
tezlik bilan harakatlanayotgan 30 t massali vagonni quvib yetadi. Agar
to‘qnashish noelastik bo‘lsa, ular o‘zaro urilgandan keyin vagonlarning tezligi
qanday bo‘ladi?
(Javobi:
= 0,24 m/s).
2. Odam massasi 2 kg bo‘lgan jismni 1 m balandlikka 3 m/s
2
tezlanish
bilan ko‘targanda qancha ish bajaradi?
(Javobi: A = 26 J).
3. Massasi 6,6 t bo‘lgan kosmik kema orbita bo‘ylab 7,8 m/s tezlik bilan
harakatlanayotgan bo‘lsa, uning kinetik energiyasi nimaga teng bo‘ladi?
(Ja-
vobi: E
k
= 200 GJ).
4. 5 m balandlikdan erkin tushayotgan 3 kg massali
jismning yer sirtidan
2 m balandlikdagi potensial va kinetik energiyalari nimaga teng? (
Javobi:
E
p
=60 J;
E
k
=90 J).
5. Koptokni yerdan qaytib 2
h balandlikka ko‘tarilishi uchun uni
h
balandlikdan pastga qanday boshlang‘ich tezlik
0
bilan tashlash kerak?
To‘qnashish absolyut elastik deb hisoblansin. (
Javobi:
0
=
).
6. Massasi 1 kg bo‘lgan moddiy nuqta aylana bo‘ylab 10 m/s tezlik bilan
tekis harakatlanmoqda. Davrning to‘rtdan bir ulushida,
davrning yarmida,
butun davrda impulsning o‘zgarishini toping. (
Javobi: 14 kg·m/s; 20 kg·m/s; 0).
56
7. Massasi 0,5 kg bo‘lgan jism 4 m/s tezlikda yuqoriga vertikal otildi.
Jism maksimal balandlikka ko‘tarilishida og‘irlik kuchining ishini, potensial
energiyasining va kinetik energiyasining o‘zgarishini toping. (
Javobi: 4 J;
4 J; – 4 J).
8. Massalari 1 kg va 2 kg bo‘lgan noelastik sharlar bir-biriga tomon, mos
ravishda, 1 va 2 m/s tezlik bilan harakatlanmoqda. To‘qnashgandan
keyin
sistema kinetik energiyasining o‘zgarishini toping (
Javobi: 3 J).
9. Massasi 15 t bo‘lgan trolleybus joyidan 1,4 m/s
2
tezlanish bilan
qo‘zg‘aldi. Qarshilik koeffi tsiyenti 0,02. Dastlabki 10 m yo‘lda tortish kuchi
bajargan ishni va qarshilik kuchi bajargan ishni toping. Bunda trolleybus
qancha kinetik energiya olgan? (
Javobi: 240 kJ, – 30 kJ, 210 kJ).
10. Chana balandligi 2 m va asosi 5 m bo‘lgan
tepalikdan tushadi va
tepalik asosidan 35 m gorizontal yo‘lni bosib o‘tib to‘xtaydi. Ishqalanishni
butun yo‘l davomida bir xil deb hisoblab, ishqalanish koeffi tsiyentini toping.
Shunga o‘xshash usul bilan tajribada, masalan, gugurt qutisi va chizg‘ich
orasidagi ishqalanish koeffi tsiyentini toping. (
Javobi: 0,05).
