191
Biroq, teshiklar ko‘p bo‘lsa (ko‘proq 7... 10), statsionar mexanizmlar odatda
mobil qurilmalarga qaraganda qimmatroq bo‘ladi.
Bundan tashqari, ko‘char
mexanizmlar odatda quyidagilarga imkon beradi:
1) tekis zatvorlarni bir qarichdan boshqasiga ko‘chirish;
2) to‘g‘on bo‘ylab avariya holatida zatvorlarni ta’mirlashda bir joydan
boshqasiga tashish;
3) kranlar
gidroelektr stansiyalarda, shuningdek to‘g‘on qurish vaqtida
ishlatilishi mumkin.
Statsionar va mobil mexanizmlar tomonidan xizmat qilingan zatvorlar tortuvchi
moslamalar(tyaga) deb ataladi.
Elektr motorlar tomonidan ishga tushiradigan ko‘tarish vazifasini bajaradigan
moslamalar (lebedka) qo‘llaniladi. An’anaviy yassi zatvorlarda ko‘tarish moslamasi
va elektr motorlarni joylashtirish uchun to‘rtta sxema mavjud (3.8-rasm).
Ushbu sxemalarni tahlil etib chiqamiz.
Sxema 1. Elektr dvigatel 8 qarichining o‘rtasida xizmat ko‘prigi 5
joylashgan
bo‘lib, u po‘lat val 7 ni aylantiradi, bu yesa o‘z navbatida yuk tirgaklari (yoki
barabanlari) 2 bilan yurgizadi. Shpilkalar (yoki barabanlar)
dan tushadigan
yegiluvchan richaglar 6 truba 1 larda joylashgan; pastdan
bu richaglar zatvorga
biriktirilgan.
Sxema 2. Bu holda, elektr motor 8 bir bo‘g‘inda joylashgan, bu yerda po‘lat val
ustidan tashlanadi; xizmat ko‘prik tor yoki butunlay yo‘q bo‘lishi mumkin.
192
Sxema 3,4. Bu sxema avvalgisidan shunisi bilan farq qiladiki, po‘lat val 7 (qarich
ustidan tashlangan) tutash bo‘g‘inlarda joylashgan ikkita elektr dvigateli bilan
harakatlanadi. Ikkala chig‘ir
ham bir xil
val bilan qo‘zg‘algani uchun ikkita novda
ko‘targan zatvorning past-balandlik qochishlari bo‘lishi mumkin yemas.
3.8-rasm. Ko‘tarish mexanizmlarining statsionar joylashuv sxemalari
Bu yerda: 1-bo‘g‘inlardagi orolik (paz), 2-ko‘tarish yulduzchasi yeki baraban,
3-tishli uzatish,4-kosol, 5-ko‘prik,6-egiluvchan ko‘tarish moslamasi (tyaga), 7-po‘lat
val, 8-elektrodvigatel, 9-elektrik val.
