- 9 -
,
2
1
0
A
HZ
HZ
HZ
HZ
k
+
+
+
=
(1.2.2)
bu yerda
0
НZ
- gorizontal doiradan olingan tuzatilmagan sanoq;
)
cos(
/
1
Vk
c
HZ =
- kollimatsion xatolik uchun tuzatma;
)
(
2
Vk
tg
SQa
HZ
=
- gorizontal o‘q yo‘nalishi bo‘yicha asbobning qiyaligi uchun
tuzatma;
SQa
-taxeometrning gorizontal o‘qi yo‘nalishi bo‘yicha vertikal o‘qining
qiyalik
burchagi;
Vk
-vertikal burchak;
A -taxeometrni orientirlashda gorizontal doiraning siljishi. Optik teodolitlarda
nuqtaga vizirlashda, nolga yaqin sanoqni o‘rnatish, limbni siljitish orqali amalga
oshiriladi. Elektron taxeometrlarda limb qo‘zg‘almas, bo‘lib sanoqni nol qilish
A
tuzatmani kiritish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Elta (Carl Zeiss) seriyasidagi taxeometriklarda bir o‘qli va xuddi shunday
ikki o‘qli qiyalik datchiklaridan foydalaniladi. Ular alidada bilan bog‘langan,
vertikal sanoq olish blokidan alohida bo‘lgan tizimlar shaklida bo‘ladi. Yuqorida
takidlanganidek, bu holda asbobning qiyaligi uchun tuzatma algebraik yo‘l bilan
kiritiladi va o‘lchash paytida hisobga olinmasligi mumkin, ya’ni qiyalik datchigini
asbob klaviaturasidagi komandalar yordamida o‘chirish mumkin. Elta 4,
taxeometrida bir o‘qli datchik sifatida elektrolitli adilak qo‘llaniladi. Elta 2 va Elta
3 taxeometrlaridaq o‘llaniladigan ikki o‘qli qiyalik datchigining sxemasi 2.3-
rasmda ko‘rsatilgan. Bu datchikda 5 shisha idishga joylashtirilgan 4 suyuqlikni
to‘liq ichki akslantirish xususiyatlaridan foydalanilgan bo‘lib,
uning yordamida
alidada qiyalik burchagi o‘lchaniladi. Suyuqlik sifatida silikonli moydan
foydalanilgan.Yorug‘lik manbaidan chiquvchi nurlar (yorug‘lik dastlakning
diametiri 100 MKMga teng) 6 ob’ektiv, 3 prizma orqali o‘tadi va 4
suyuqlik
yuzasidan qaytadi va 8 nurlarni qabul qiluvchi to‘rt elmentli sezuvchan
maydonning 7 obektivida fokuslanadi va 2 ta’svirni shakllantiradi.
