- 15 -
Absolyut o‘lchashda nolinchi yo‘nalish, asbobni ulash laxzasidagi
alidadaning holatiga bog‘liq bo‘lmaydi va uni o‘chirgandan so‘ng
ham xotirada
saqlanadi.Absolyut o‘lchash sistemalarining quyidagi tiplari mavjud:
-kodli;
-vaqt impulsli (dinamik);
-limbni markirovkalash bilan yig‘uvchi (inkremental) sistemalar.
Bu sistemalarni tuzilish prinsiplarini ko‘rib chiqamiz.
Yo‘nalish va burchaklarni o‘lchashning kodli sistemalari.
1.3.4-rasm. Wild T3000 elektron taxeometri
O‘lchashnig kodli sistemalarida optik sistemalaridagi kabi, o‘lchanuvchi
miqdor bevosita limbdan sanaladi. Wild T (Leica Geosystems AG)
elektron
taxeometrlari va ularning modifikatsiyalari, hamda T3000 va TS 400 Ye
(Geodezik asboblar. Yekaterinburg) taxeometlari kodli sistemalarga ega. Bu
asboblarda o‘lchash sistemasi limbdan tashkil topgan bo‘lib,
unga ikkilik kod
tushirilgan, yorug‘lik diodi va optik sistemalari fotodiodli matritsada doira
bo‘laklarining tasvirini shakillantiradi.
Wild T300061 asboblarida taxminiy sanoq olish uchun limb 128 ta
sektorga bo‘lingan, S keng shtrixlar ularning chegaralari hisoblanadi (2.8-rasm).
128 ta sektorninghar birio‘zining nomeriga ega.
Nomerlar, S shtrixlar orasiga
joylashgan, yettita qo‘shimcha shtrixlar yordamida ikkili kod bilan yozilgan.
- 16 -
Shakllantiruvchi
shtrix kodlar, eni bo‘yicha bir-biridan o‘zining qiymatiga (
«
0
»
yoki
«
1
»
) bog‘liq xolda farqqiladi. Chiziqli fotodoid matritsaning 102 ta
elementlarida bitta sektorning tasviri hosil bo‘ladi. Har bir diod 2515
mkm
2
yuzali sezuvchan sathga ega. Diodlar markazlari orasidagi masofa 25
mkmga teng. Tasvir qayta ishlanib sektor nomeri aniqlangandan so‘ng 400
gon/128 =3,125
gon (24845) aniqlikda taxminiy sanoq olinadi.
Ikkita qo‘shni
sektorlar kodlarining uzilgan qismlaridan sektor nomerini aniqlashni maxsus
usul Wild (Leica AG) firmasida ishlab chiqilgan sektorni chegaralovchi, fotodiod
matritsasidagi eng chapdagi S shtrix holatini aniqlash orqali aniq o‘lchash
bajariladi.
