- 13 -
3. TaZM taxometrlarning qisimlarini tushuntirib bering?
4. TaZM taxometrining vertikal doirasida sanoq olish sistemasi qanday?
5. EXM yordamida tuzatmani hisoblash qaysi formula yordamida topiladi?
6. Gorizontal yo‘nalishni hisoblashda qaysi formuladan foydalaniladi?
7. Qiyalik burchak o‘lchash xatoligi nechiga teng?
8. Ikki o‘qli sistemalarda qiyalik o‘lchash xatoligi nechidan oshmasligi kerak?
1.3. Zamonaviy zaryadli bog‘lovchi asboblar
Zamonaviy zaryadli bog‘lovchi asboblar (ZBA)
texnologiyasi Leica
Geosystems AG formasining TRS 1100 taxeometrlarini
qiyalik datchiklarida
foydalanilgan. Bu datchiklar konstruksiyasining o‘ziga xosligi bilan farq qiladi.
Ular
bitta chiziqli ZBA yordamida, asbobning vertikal o‘qi
qiyaligini ikkita
yo‘nalishda, vizir o‘qi yo‘nalishida va unga perpendikulyar yo‘nalishida o‘lchash
imkoniyatini beradi. 1.3.1-rasmda datchik konstruksiyasining sxematik ko‘rinishi
keltirilgan 2 suyuqlik yuzasi shartli gorizont hisoblaniladi. 2- suyuqlik yuzasida
ikki martda singandan so‘ng, chiziqli ZBAdagi 6-prizma birqirrasiga tushurilgan,
1-shtrixlar tasviri 7-yorug‘lik
diodlari bilan yoritilib, 3 va 4
komponentlardan
tashkitl topgan optik sistema bilan shakillanadi.
1.3.1 -rasm. TPS1100(Leica GeosystemsAG) taxeometri
Shtrixlarning uchburchak shaklidagi rastrini qo‘llash
tufayli qiyalikning
ikkita komponenti ZBA da qayd etiladi. 1.3.2-rasmda 1 – rastr tasvirlangan.
Alidada bo‘ylama qiyalanganda shtrixlar orasidagi masofa o‘zgaradi, ko‘ndalang
- 14 -
qiyalanganda ZBAning sezuvchan yuzasi bo‘ylab barcha ta’svirlar og‘irlik markazi
siljiydi. Ikki karra sindirishni qo‘llanilganda asbob aylanish o‘qining
qiyalanishigadatchik sezgirligi oshadi. Datchik kichik
hajmga ega va asbobni
aylanish vertikal o‘qiga simmetrik ravishda joylashadi. Shu sababli asbobni tez
burganda suyuqlikning sindiruvchi yuzasi gorizontal holatdan chetlashmaydi va
datchikning ishlash aniqligiga teodolit tagligining harorat deformatsiyasini ta’siri
kamayadi.
