- 7 -
4.
Taxeometrning uchunchi avlodiga qaysi pribor kiradi?
5.
Qanday priborlarda masofa o‘lchash imkoniyatiga ega?
1.2. Elektron taxeometrlarning konstruktiv xususiyatlari
Elektron taxeometrning ishlashi uchun
kompensator yoki asbobning
aylanish o‘qining biro‘qli (ikki o‘qli) qiyalik datchiki kerak.
Kompensator, masalan, TaZM (UOMZ), EltaR50-EltaR45 (Carl Zeiss)
taxeometrlarda
optik teodolitlaridek, asbob aylnish o‘qining
turli
qiyalanishlarida, bir vizir nishonga vizirlangandi vertikal doira bo‘yicha
sanoqning doyimiyligini avtomatik ravishda ta’minlaydi. 1.2.2-rasmda TaZM
taxeometrining vertikal doirasida kompensator ta’svirlangan.
TaZM ning vertikal burchak indeksi o‘zi o‘rnatuvchi mayatnik ramkasida,
sharikli podshipnik bilan o‘qga osilgan, limb shtrixi tasvirini bir tomondan boshqa
tomonga uzatuvchi proeksiyalovchi sistema urnatilgan. Vizirlash yo‘nalishida
taxeometr qiyalanganda, 6 pentaprizmadan, 5 vertikal doira linza ko‘prigidan va
4 yopqichli prizmadan tashkil topgan proeksion sistema shovun yo‘nalishi
holatini egallaydi. 10–mayatnik magnitli dempfer bilan ta’minlangan. Bu
kompensatorlik, 3 podshipniklarni ishlatishda podshipniklar
bir xil diametrli
shariklar bilan tayyorlanmaganligi oqibatida uni ishlash aniqligi pasayishiga olib
keladi.
1.2.1-rasm. TaZM taxeometri
- 8 -
Kollimatsion va unga perpendikulyar (faqat ikki o‘qli datchiklarda)
tekislikda,bir va ikki o‘qli
qiyalik datchiklari, asbobning
qiyaligi tufayli yuzaga
keluvchi tasodifiy xatoliklarni kompensatsiyalaydi. Bu holda o‘lchangan
gorizontal yo‘nalishlar
va vertikal burchaklarga,
asbobning mikro EHMlari
yordamida, natijalar tabloga chiqarilmasdan oldin yoki qayd qilinmasdan burun
asbobning vertikal o‘qining qiyaligi uchun tuzatma kiritiladi.
