Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

- 192 - 
1. Zamonaviy yer lazenrli skanerlarning asosiy xaraktkeristkalari qanday ? 
2. Lazerli skanerlar xavsizlik bo‘yisa nechta klassga bo‘linadi? 
3 Lazerli skanerlarning klasifikatsiyasi qaysilar? 
4.6. Yerdan lazerli skanerlashda xatoliklar manbaalari 
Yerusti lazerli skanerilarda barcha xatolar majmuasini ikkita guruxga bo‘lish 
mumkin: 
- 
asbobni mexanik, optik va elektron qismlarini yig‘ishdagi kamchiliklar 
natijasidagi asbob xatolari; 
- 
Yerusti lazerli skanerida kattaliklarni aniqlashda qo‘llanilgan usul orqali 
kelib chiqadigan metodik xatolar. 
Birinchi gurux xato kattaliklari skaner texnik pasportida keltiriladi, birinchi 
bar asbobni yig‘ishda va yustirovkalashda, so‘ngra davriy ravishda kalibrovkalash 
va metrologik attestatsiyalash davrlarida aniqlanadi. Bunday tadqiqotlar 
natijasida asbobni alohida bloklarining aniqligini talabga javob berishi 
(bermasligi) aniqlanadi. Asbob xatoliklarini odatda uni qismlarini almashtirish va 
(yoki) asbobni tayyorlash texnologiyasi bilan bartaraf etish mumkin. 
Metodik xatolarni odatda o‘lchash natijalariga ishlov berishda g‘isobga 
olinishi mumkin. 
Yerusti lazerli skanerilaridagi mmetodik xatoliklarni quyidashilarga bo‘lish 
mumkin: 
- 
atrof muhit (atmosfera refraksiyasi, elektromagnin to‘lqinini so‘nishi, 
asbob vibratsiyasi va x.k.) ta’sirida kelib chiqadigan xatolar; 
- 
skanerlanayotgan ob’ekt xarakteristikalaridan (o‘lchamlari, orientatsiyasi, 
rangi, teksturasi (tarkibiy tuzilishi) va x.k.) kelib chiqadigan xatolar. 
Yerusti lazerli skanerida metodik xatolarni aniqlash va hisobga olishga ikki 
hil yondashish mumkin. Birinchi yondashuvda har bir faktor ta’sirini alohida 
baholashi. Ikkinchi yondashuv barcha ta’sir etuvchi faktorlarni kompleks 
inobatga olishga asoslangan, bu fotogrammetrik ishlov berishda suratlardagi 
nuqtalar koordinatasining sistematik xatosini tuzatgandek amalga oshiriladi. 

- 193 - 
Birinchi yondashuvda skaner bilan burchaklar va masofalarni o‘lchash 
natijalaridagi sistematik asosiy (katta) qismi bartaraf etiladi, aslida xatolarni 
bunday tuzatish skanerlarga old ishlov berish bosqichida amalga oshiriladi. 
Sistematik xatolarni qolgan qismi bartaraf etish kompleks yondashuv, odatda 
polinominal modelni qo‘llash orqali bajariladi. Skanerlarning nuqtalarining 
koordinatalaridagi o‘zgarishlarni yo‘qotishda kompleks yondashuv eng universal 
yondashuv hisoblanadi. 

Download 9,23 Mb.