- 192 -
1. Zamonaviy yer lazenrli skanerlarning asosiy xaraktkeristkalari qanday ?
2. Lazerli skanerlar xavsizlik bo‘yisa nechta klassga bo‘linadi?
3 Lazerli skanerlarning klasifikatsiyasi qaysilar?
4.6. Yerdan lazerli skanerlashda xatoliklar manbaalari
Yerusti lazerli skanerilarda barcha xatolar majmuasini ikkita guruxga bo‘lish
mumkin:
-
asbobni mexanik, optik va elektron qismlarini yig‘ishdagi
kamchiliklar
natijasidagi asbob xatolari;
-
Yerusti lazerli skanerida kattaliklarni aniqlashda qo‘llanilgan usul orqali
kelib chiqadigan metodik xatolar.
Birinchi gurux xato kattaliklari skaner texnik pasportida keltiriladi, birinchi
bar asbobni yig‘ishda va yustirovkalashda, so‘ngra davriy ravishda kalibrovkalash
va metrologik attestatsiyalash davrlarida aniqlanadi.
Bunday tadqiqotlar
natijasida asbobni alohida bloklarining aniqligini talabga javob berishi
(bermasligi) aniqlanadi. Asbob xatoliklarini odatda uni qismlarini almashtirish va
(yoki) asbobni tayyorlash texnologiyasi bilan bartaraf etish mumkin.
Metodik xatolarni odatda o‘lchash natijalariga ishlov berishda g‘isobga
olinishi mumkin.
Yerusti lazerli skanerilaridagi mmetodik xatoliklarni quyidashilarga bo‘lish
mumkin:
-
atrof muhit (atmosfera
refraksiyasi, elektromagnin to‘lqinini so‘nishi,
asbob vibratsiyasi va x.k.) ta’sirida kelib chiqadigan xatolar;
-
skanerlanayotgan ob’ekt xarakteristikalaridan (o‘lchamlari, orientatsiyasi,
rangi, teksturasi (tarkibiy tuzilishi) va x.k.) kelib chiqadigan xatolar.
Yerusti lazerli skanerida metodik xatolarni aniqlash va hisobga olishga ikki
hil yondashish mumkin. Birinchi yondashuvda har bir faktor ta’sirini alohida
baholashi. Ikkinchi yondashuv barcha ta’sir etuvchi
faktorlarni kompleks
inobatga olishga asoslangan, bu fotogrammetrik ishlov
berishda suratlardagi
nuqtalar koordinatasining sistematik xatosini tuzatgandek amalga oshiriladi.
- 193 -
Birinchi yondashuvda skaner bilan burchaklar va masofalarni o‘lchash
natijalaridagi sistematik asosiy (katta) qismi bartaraf etiladi,
aslida xatolarni
bunday tuzatish skanerlarga old ishlov berish bosqichida amalga oshiriladi.
Sistematik xatolarni qolgan qismi bartaraf etish kompleks yondashuv,
odatda
polinominal modelni qo‘llash orqali bajariladi. Skanerlarning nuqtalarining
koordinatalaridagi o‘zgarishlarni yo‘qotishda kompleks yondashuv eng universal
yondashuv hisoblanadi.
