- 188 -
-
ixchamligi.
4.5.12 – rasm. Konica Minolta VI-9i ЕЛС
Xozirgi vaqtda Yerusti lazerli skanerilarini o‘rnatilgan
tartibdagi
klassifikatsiyasi yo‘q. Yerusti lazerli skanerilarni tiplari (xillari) bo‘yicha
klassifikatsiyasini
geodezik
asboblarini
klassifikatsiyasiga
o‘xshatib
klassifikatsiyalash maqsadga muvofiq bo‘lsa kerak.
Bunda asboblar
klassifikatsiyasini asosiysini qilib quyidagi xususiyatlar bo‘yicha olamiz:
a) funksional vazifasi bo‘yicha:
- burchak o‘lchashga mo‘ljallangan asboblar;
- masofa (chiziq) o‘lchashga mo‘ljallangan asboblar;
- nisbiy balandliklarni o‘lchashga mo‘ljallangan asboblar;
- s’yomka uchun mo‘ljallangan – kombinatsiyalangan asboblar;
- maxsus ishlarga mo‘ljallangan asboblar (vertikal proeksiyalash asboblari,
stvor kuzatishlari uchun mo‘ljallangan asboblar);
- boshqa asboblar (markazlashtirgichlar, reykalar,
nishon tayoqlar,
refraktometrlar va boshqalar);
b) aniqlik bo‘yicha qo‘llanilish qo‘llami;
v) axborotni saqlash fizik xususiyati bo‘yicha;
g) transportirovka qilishdagi qulayligi va ishonchliligi;
- 189 -
d) konstruktiv xususiyati.
4.5.13 – rasm. Topcon GLS-1000 lazer skaneri
Yuqorida keltirilgan klassifikatsiyalash xususiyatlarini
Yerusti lazerli
skanerilari uchun qo‘llash noto‘g‘ri bo‘ladi. Bu quyidagi xolatlar bo‘yicha
tushintirilishi mumkin. Misol uchun geodezik asboblar
tiplashtirilishda aniqlik
bo‘yicha
klassifikatsiyalanadi, bunda har bir guruh bo‘yicha asboblar o‘lchash
aniqligi bo‘yicha kichik guruhlarga (tiplarga) bo‘linadi.
Ayrim Yerusti lazerli
skanerilarida (Mensi GS100 va GS200) (
R,φ,ϴ) kattaliklar o‘lchanadi,
ydalanuvchilar esa ma’lumotlar chiqishida natijaviy kattaliklarni (
X,
Y,
Z) olishadi,
bu esa skanerlarni ma’lum bir tipga mansubligini belgilash imkonini bermaydi,
bunda metrologiyani yagonalik (o‘lchash, me’yor) klassifikatsiyasi bajarilmaydi.
Xuddi shunday geodezik asboblar ma’lumotlarni saqlash tabiati bo‘yicha
klassifikatsiyalanishi mumkin, ammo barcha Yerusti lazerli skanerilarida o‘lchash
usuli va ma’lumotlarni saqlash – elektron ko‘rinishda, o‘z navbatida bu xususiyati
(belgisi) bo‘yicha klassifikatsiyalash mumkin bo‘lmaydi.
Yerusti lazerli skanerilarini o‘rganish obzori va geodezik asboblarni
qabul
qilingan klassifikatsiyasi bo‘yicha yer skanerlarni klassifikatsiyalash belgilari deb
quyidagilarni olish taklif etiladi:
