Yalpi mahsulotning taqsimlanishi




Download 8,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet201/386
Sana30.05.2024
Hajmi8,59 Mb.
#257248
1   ...   197   198   199   200   201   202   203   204   ...   386
Bog'liq
qorakol

14.2.Yalpi mahsulotning taqsimlanishi
 
Takror ishlab chiqarish jarayonida qishloq xo’jalik yalpi mahsuloti qiymat shaklida qoplash 
fondini (QF) yoki material xarajatlarni (MX) va sof mahsulotni (SM) yoki yalpi daromad(YaD)ni 
o’z ichiga oladi. Misollarni, Samarqand viloyatidagi barcha toifadagi xo’jaliklarning 2014 yil
ma’lumotlari asosida ko’rib chiqamiz: 
m
mln.so'
4912988
=
2059309
+
2853679
=
(SM)YaD
+
(QF)MX
=
YaMQ
SM yangidan yaratilgan qiymatdir, ya’ni qishloq xo’jaligi korxonalari xodimlarining o’z 
mehnatlari bilan real yaratilgan qiymatdir.
Hozirgi vaqtda qishloq xo’jaligining rivojlanishida sof mahsulot ko’rsatkichi xo’jalik ishlab 
chiqarish faoliyati natijalarini baholashda va ishlab chiqarish hajmini o’lchashda instrument sifatida 
katta ahamiyatga ega. Bundan tashqari, sof mahsulot mehnat predmetlarining takroriy hisobini o’z 
ichiga olmaydi, u xarajatlarni tejash mexanizmining muhim elementi sifatida ham ko’rinadi. Sof 
mahsulot va yalpi daromatd o’rtasidagi farq shundan iboratki, sof mahsulot yangidan yaratilgan 
qiymatning miqdorini bevosita ishlab chiqarish jarayonida xarakterlaydi, yalpi daromad esa sotish 
jarayonini hisobga olib, ya’ni ayirboshlash vositasidan keyin aks ettiradi. Amaliyotda bu ikki 
ko’rsatkich ham yalpi mahsulot qiymatidan moddiy xarajatlarni ayirib tashlab topiladi, shuning uchun 
ularning miqdori o’rtasida aytarli darajada keskin farq bo’lmaydi. Sof mahsulot ko’proq o’zgarmas 

273 
baholarda hisoblash zarur bo’lganda, ya’ni ishlab chiqarishning fizik hajmining, mehnat 
unumdorligining, fond qaytimining dinamikasini aniqlash uchun ishlatiladi. Joriy xo’jalik faoliyatida 
ko’pincha yalpi daromaddan foydalaniladi, chunki u yangidan yaratilgan qiymatning sotilgan qismini 
aks ettirib, mahsulot sotishdan kelgan tushum va foyda ko’rsatkichlari bilan aloqadordir. 
Qishloq xo’jaligida yalpi daromadni hisoblash quyidagicha amalga oshiriladi. Tannarx bo’yicha 
hisoblangan qishloq xo’jaligi yalpi mahsuloti qiymatiga, mahsulot sotishdan olingan foyda 
qo’shiladi. Hosil bo’lgan yalpi mahsulot qiymatidan joriy yildagi barcha moddiy xarajatlarni ayirib 
tashlab, yalpi daromad topiladi(2-jadval)
: 
m
so'
mln.
2059309
=
2853679
-
4912988
=
YaD
=
MX
-
F(Z)
+
YaMQ

Download 8,59 Mb.
1   ...   197   198   199   200   201   202   203   204   ...   386




Download 8,59 Mb.
Pdf ko'rish