100
*
JF
JN
SD =
Qishloq xo’jaligi yalpi mahsulotining taqsimlanishi quyidagi sxemada ko’rsatiladi:
2-rasm. Yalpi mahsulotning taqsimlanishi. Yalpi mahsulotning tarkibida shaxsiy iste’mol fondi va jamg’arish fondi o’rtasidagi rasional
nisbat ahamiyatga ega. Uning tashkil topishi mahsulotning tannarxi va bahosi, binobarin harajatlar
rentabelligi darajasiga bog’liq. Respublikada qabul qilingan «Mehnat Kodeksi», «Soliq Kodeksi» va
boshqa qonun hujjatlarilardan oqilona foydalanish iste’mol va jamg’arma fondlari o’rtasidagi
bog’lanishni ta’min etadi va bozor iqtisodiyoti samaradorligini oshiradi
. 14.3.Tovar mahsulot tushunchasi, tovarlilik darajasi va uni oshirish imkoniyatlari Qishloq xo’jaligining tovar mahsuloti deganda, yalpi mahsulotning barcha sotish kanallari
orqali, ya’ni davlat, matlubot kooperasiyasi, qishloq aholisiga, dehqon bozorida, oshxona orqali,
bolalar muassasalariga va chet davlatlarga sotadigan qismiga aytiladi. Tovar mahsulotning sotilgan
va bu uchun pul olingan qismi sotilgan mahsulot deyiladi. Shuning uchun «Tovar mahsulot»
tushunchasi «Sotilgan mahsulot» tushunchasidan kengdir. Agar tovar mahsulotning hammasi sotilsa,
u holda ikkalasi teng bo’ladi. Xo’jaliklarning hozirgi hisobotlarida tovar mahsulotning real miqdori
va qiymati aniqlanmaydi. Sotish paytida sotilgan mahsulot natural shakldan pulda ifodalangan qiymat
shakligao’tadi. Sotilgan mahsulotning bir qismi o’sha zahotiyoq qiymat shaklini oladi. Bu chetga
Yalpi mahsulot
Material
xarajatlar
Yalpi daromad
Zaruriy
maxsulot
Qoshimcha
maxsulot
Истеъмол
қилинган
материал
оборот
воситалар
ининг
қиймати
Меҳнат
ҳақи
Давлат
нинг
марказ
лашган
дарома
ди
Asosiy
vositala
r
amortiz
atsiyasi
Ижти
моий
истеъ
мол
фонд
лари
Жамғ
ариш
фонд
лари
Таннарх
Соф даромад
275
ko’rsatilgan xizmatlar yoki boshqa korxonalar uchun bajarilgan ishlarga olingan pul tushumidir. Bir
butun qishloq xo’jaligining hamda alohida qishloq xo’jalikkorxonalari va alohida mahsulot
turlarining tovarliligi ikki ko’rsatkichda ifodalanadi:
1. Tovar mahsulotining massasi;
2. Tovarlilik darajasi.
