324
2-jadval
O’zbekistonda asosiy chorva mollarining davrlar bo’yicha dinamikasi (1 yanvar holatiga, ming bosh)*
Chorva turlari
Yillar
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Barcha toifadagi xo’jaliklar
1.Yirik shoxli qoramollar
6571,4
7044,6
7457,9
8026,3
8510,7
9094,7
9642,7
10141,3
10607,3
10995,2
shu jumladan sigirlar
2821,3
2982,5
3124,9
3327,1
3535,7
3758,1
3878,4
3935,0
4020,6
4084,3
2.Qo’y va echkilar
11351,9 12016,2 12635,6
13523,3
14432,6
15340,9
16189,0
17128,8
17717,6
18438,9
3.Cho’chqalar
86,9
93,1
96,2
97,8
96,5
100,0
96,8
95,2
92,7
87,8
4.Parranda
20540.4 24188,4 26118,9
29505,4
33053,0
37733,3
42818,4
47485,8
52363,2
56276,3
5.Ot
158,1
162,4
168,3
175,8
180,6
187,3
195,2
202,2
208,8
213,4
Fermer xo’jaliklari
1.Yirik shoxli qoramollar
332,3
375,6
421.1
480,8
496,7
501,7
507,2
524,9
539,8
545,2
shu jumladan sigirlar
105,4
121,3
137,4
162,4
168,6
171,2
174,1
183,1
186,3
187,2
2.Qo’y va echkilar
501,1
649,4
872,3
1007,3
1097,7
1149,9
1203,1
1267,3
1310,0
1336,6
3.Cho’chqalar
13,0
15,0
15,9
13,5
10,0
10,2
8,2
8,2
7,6
8,2
4.Parranda
756,4
875,8
1333,3
2565,9
3475,3
3958,6
4974,2
5739,6
6434,3
6670,8
5.Ot
12,3
13,8
16,3
17,2
17,7
18,3
18,9
19,6
20,7
20,7
Dehqon va aholining shaxsiy yordamchi xo’jaliklari
1.Yirik shoxli qoramollar
6061,3
6538,6
6944,6
7449,2
7919,8
8497,1
9033,8
9509,4
9957,4
10328,1
shu jumladan sigirlar
2656,2
2818,2
2959,5
3136,5
3338,3
3557,4
3672,1
3718,6
3799,6
3861,9
2.Qo’y va echkilar
8417,7
9053,0
9603,9
10433,6
11268,9
12146,7
13035,7
14166,0
14771,6
15459,9
3.Cho’chqalar
55,4
62,5
67,9
72,8
73,2
76,6
76,9
76,9
75,1
69,2
4.Parranda
14578,8 16609,2 17886,2
19406,5
21236,6
22561,0
25771,3
30427,7
33204,9
35623,0
5.Ot
125,8
132,3
138,3
144,8
149,4
156,3
163,9
170,5
176,0
180,4
Qishloq xo’jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar
1.Yirik shoxli qoramollar
177,8
130,4
92,2
96,3
94,2
95,9
101,7
107,0
110,1
121,9
shu jumladan sigirlar
59,7
43,0
28,0
28,2
28,8
29,5
32,2
33,3
34,7
35,2
2.Qo’y va echkilar
2433,1
2313,8
2159,4
2082,4
2066,0
2044,3
1950,2
1695,5
1636,0
1642,4
3.Cho’chqalar
18,5
15,6
12,4
11,5
13,3
13,2
11,6
10,0
10,0
10,4
4.Parranda
5205,2
6703,4
6899,4
7533,0
8341,1
11213,7
12072,9
11318,5
12724,0
13982.5
5.Ot
20,0
16,3
13,7
13,8
13,5
12,7
12,4
12,1
12,1
12,3
325
*
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi. Yillik statistik to’plam. Toshkent 2013 yil va
O’zbekiston qishloq xo’jaligi. Toshkent 2015 to’plam materiallari.
2012 yilda 2004 yilga nisbatan qoramollar soni qariyb 1,8 martaga, qo’y va echkilar – 1,6,
parrandalar – 2,7 martaga va otlar soni 33,6 % ga oshgani holda cho’chqalar soni esa 26,3 % ga
kamaygan. 2014 yilda esa 2005 yilga nisbatan - qoramollar soni 67,3 % ga, shu jum. sigirlar soni
44,8% ga, qo’y va echkilar-62,4 % ga, cho’chqalar deyarli o’zgarmagani holda, parrandalar –2,7
martaga va otlar soni 35,0 % gaoshgan. Shu davrda fermer xo’jaliklari, dehqon va aholining shaxsiy
yordamchi xo’jaliklari, shuningdek, qishloq xo’jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlarda
ham xuddi shundayo’sishtendensiyasi mavjud. Hozirgacha chorvachilik hayvonlari bosh sonida
ham,chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarishda ham dehqon va aholining shaxsiy yordamchi
xo’jaliklari yetakchilik qilishmoqda.
2005-2014 yillarga kelib go’sht ishlab chiqarish dinamikasida barcha hayvonlar
go’shtlarining ko’payganligini quyidagi 3-jadvalda ko’rish mumkin.
3-jadval
GO’ShT IShLAB ChIQARISh
(barcha toifadagi xo’jaliklarda, ming tonna)*
Yillar
Go’sht
(tirik
vaznda)
Shu jumladan:
Mol va
buzoq
go’shti
Qo’y va
echki
go’shti
Parranda
go’shti
Cho’chqa
go’shti
Boshqa
turdagi
hayvon
go’shti
2003
936.7
745,7
147,6
20,1
15,1
8,2
2004
998.3
806,5
144,2
23,5
18,7
5,4
2005
1061.2
849,2
157,6
27,2
21,6
5,6
2006
1139.6
904,2
175,6
30,0
24,4
5,4
2007
1208.7
950,2
192,8
34,5
24,9
6,3
2008
1288.0
998,2
223,9
35,4
22,7
7,8
2009
1367.8
1049,0
245,8
38,3
26,4
8,3
2010
1461.4
115,6
270,4
42,9
23,6
8,9
2011
1564.2
1192,0
288,6
51,5
20,8
11,3
2012
1672.9
1264,6
314,0
60,5
21,6
12,2
2013
1787,8
1340,1
343,3
66,9
23,3
14,2
2014
1906,3
1427,4
363,6
79,4
21,6
14,3
*
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi. Yillik statistik to’plam. Toshkent 2013 yil va
O’zbekiston qishloq xo’jaligi. Toshkent 2015 to’plam materiallari.
Keyingi 10 yil davomida jami go’sht ishlab chiqarish 1,8 martaga, jumladan mol va buzoq
go’shti – 1,7, qo’y va echki go’shti – 2,3, parranda go’shti – 2,9 va boshqa turdagi hayvonlar go’shti
esa 2,5 martaga ko’paygani holda cho’chqa go’shtida o’sish bo’lmagan.
Istiqbolda chorva maxsulotlarini ko’paytirish asosan mahsuldorlikni oshirish hisobiga
erishilishi maqsadga muvofiqdir.
16.3. Chorvachilikning iqtisodiy samaradorligini oshirish imkoniyatlari
Respublikada uzoq yillardan beri ayrim chorva mahsulotlarini, shu jumladan, mol va parranda
go’shtlarini, jun, pilla ishlab chiqarish va sotishdan ko’pchilik korxonalar zarar ko’rmoqdalar. Boshqa
mahsulotlarning rentabellik darajasi ham bozor iqtisodiyoti qonunlari talablariga to’laroq javob
bermaydi.
326
Barcha turdagi chorvachilik mahsulotlarining iqtisodiy samaradorligini oshirish uchun
quyidagi omil va imkoniyatlaridan to’laroq foydalanish zarur:
1.Chorva hayvonlari mahsuldorligini oshirish. Bu o’ta dolzarb vazifani bajarish uchun ularni
turli xil ozuqalarga bo’lgan talablarini ilmiy asoslangan rasionlar bo’yicha muntazam qondirish.
Natijada zotdor hayvonlarning mahsuldorlik potensiali hamda sarflangan ozuqalar samaradorligini
oshirish imkoniyatlaridan to’laroq foydalanish, ko’proq, sifatliroq hamda arzonroq mahsulotlar ishlab
chiqarish va sotish imkoniyati yaratiladi;
2.Chorva hayvonlarning zotdorlik belgilarini saqlash va yanada mustahkamlash maqsadida
seleksiya, naslchilik ishlarini yuqori darajada tashkil etish, jumladan, sun’iy urchitish, geterozis
ustunliklaridan to’laroq foydalanish;
3.Qishloq xo’jaligi korxonalari, fermer, dehqon xo’jaliklarini yuqori mahsuldor zotli chorva
mollari bilan muntazam ta’minlash maqsadida yuqori mas’uliyatli naslchilik zavod va naslchilik
xo’jaliklarini barpo qilish ularni imtiyozli sharoitlardan foydalanishga imkon yaratish.
4.Chorvadorlarning mehnat unumdorligi va mehnat haqini barqaror oshirish uchun texnologik
jarayonlarni kompleks mexanizasiyalash va avtomatlashtirish usullaridan foydalanish; dastavval,
ozuqalarni taqsimlash, sigirlarni sog’ish, qo’y va echkilar junini qirqish, sug’orish, binolarni chorva
qoldiqlaridan tozalash, ulardan foydalanish bilan bog’liq va boshqa ishlarni progressiv vositalar
yordamida bajarish;
5.Hayvonlarni saqlashning progressiv usullaridan, shu jumladan, bog’lamasdan saqlash,
maxsus qo’ralardan foydalanish;
6.Asosiy vositalardan ayniqsa, chorva binolari va inshoatlari quvvatidan oqilona foydalanish;
7.Ilg’or (progressiv) zooveterinariya xizmatlaridan foydalanish va h.k.
|
