O’tish davrida qishloq xo’jaligiga davlat rahbarligi

86 
avvalgi iqtisoddan tubdan, shaklan va mazmunan farq qiladi. Bozor iqtisodiga o’tishda, shuningdyek, 
bozor iqtisodi sharoitida qishloq xo’jaligida ma'lum munosabatlarni qonunlar doirasida hal etishda 
davlatning rahbarligi bo’lishi lozim. Lyekin u qishloq xo’jaligidagi korxonalarning to’liq erkinligi 
bilan bog`liq holda amalga oshirilishi zarur. Qishloq xo’jaligiga davlat rahbarligini asosan davlat bosh 
islohotchi sifatida muttasil amalga oshirishi maqsadga muvofiqdir.
«Agrar syektorni tubdan isloh qilish va jadal rivojlantirish muammolari islohotlarning dastlabki 
bosqichida hamda O’zbyekistonning bozorga o’tish stratyegiyasida hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. 
Biz qishloqning ustun darajada rivojlanishini ta'minlashni, qishloq xo’jaligini sifat jihatidan yangi 
asoslarda qayta tiklashni o’z oldimizga vazifa qilib qo’ydik.»
3
dyeb ta'kidlagan O’zbyekiston 
Ryespublikasining birinchi Pryezidyenti I.A.Karimov. Shunga asoslangan holda davlat qishloq 
xo’jaligida bozor iqtisodi munosabatlarini barpo etish maqsadida islohotlar majmuasini ishlab chiqdi 
va ularning huquqiy asoslarini ham yaratmoqda. Bunga ryespublika Oliy Majlisi tomonidan qabul 
qilingan quyidagi qonunlar, Pryezidyentning farmonlari hamda Vazirlar Mahkamasining qarorlari 
yaqqol misol bo’ladi: 
O’zbyekiston Ryespublikasining: 
-
«Korxonalar to’g`risida»gi; 
-
«Mulk to’g`risida» gi; 
-
«Ijara to’g`risida» gi; 
-
«Tadbirkorlik to’g`risida» gi; 
-
«Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to’g`risida» gi; 
-
«Invyestitsiyalar to’g`risida» gi; 
-
«Chyet el invyestitsiyalari to’g`risida» gi; 
-
«Aholini ish bilan ta'minlash to’g`risida» gi; 
-
«Yer kodyeksi»;
-
«Suv va suvdan foydalanish to’g`risida» gi; 
-
«Myehnat kodyeksi»; 
-
«Qishloq xo’jalik korxonalarini sanatsiya qilish to’g`risida» gi; 
-
«Qishloq xo’jalik koopyerativlari (shirkatlar) to’g`risida» gi; 
-
«Fyermyer xo’jaligi to’g`risida» gi; 
-
«Aholini ish bilan ta'minlash to’g`risida» gi;
qonunlari, Vazirlar Mahkamasining «Qishloq xo’jalik mahsulotlari kontraktatsiya 
shartnomalarini tuzish va bajarish to’g`risidagi Nizomni tasdiqlash to’g`risida» gi qarori, 
Ryespublika Pryezidyentining «Iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, xususiy mulk 
manfaatlarini himoya qilish va tadbirkorlikni rivojlantirish chora-tadbirlari to’g`risida»gi va boshqa 
farmonlari shular jumlasidandir. Mamlakatimizda davlat rahbarligida qishloq xo’jaligini 
moliyalashtirish, kryeditlash hamda soliqlar tizimlari ishlab chiqilib, ular hayotga bosqichma-bosqich 
tatbiq qilinmoqda. Davlat, shuningdyek, fan, tyexnika, ilg`or va samarali tyexnologiyalar tizimlarini 
tarmoq miqyosida ishlab chiqishga ham, qishloq aholisini ijtimoiy-iqtisodiy himoya qilishga ham 
rahbarlikni amalga oshirmoqda.
Qishloq xo’jaligida davlatning byevosita rahbarligida agrar islohotlarning nyegizi hisoblangan 
yer va mulk islohotlari amalga oshirilmoqda, davlat va jamoa xo’jaliklari nyegizida shakllangan va 
mazmunan yangi jamoa, shirkat, fyermyer, dyehqon xo’jaliklari, qo’shma korxonalar tashkil 
etilmoqda. Qishloq xo’jaligidagi davlat korxonalariga davlatning rahbarlik ko’lami nodavlat 
xo’jaliklarga nisbatan ko’proq. Shuning bilan birgalikda o’tish davrida davlat talabini e'tiborga olgan 
holda jamoa va shirkat, fyermyer xo’jaliklariga asosan paxta, g`alla va sholi mahsulotlari yetishtirish 
davlat buyurtmasi shaklida byelgilab byerilmoqda. Bu hol kyeyinchalik kamayib, uni erkin bozor 
qonunlari asosida shartnomalar bo’yicha amalga oshirish ta'minlanadi. Dyemak, kyelajakda qishloq 
xo’jaligiga davlatning rahbarligi yanada takomillashtiriladi. Buning uchun davlatning uzoq muddatga 
mo’ljallangan dasturlari ishlab chiqiladi. Ularda tomonlarning manfaatlariga alohida e'tibor byerish 
3
Karimov I.A. O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida. T.:O’zbekiston, 1995, 59-60 betlar. 

87 
maqsadga muvofiqdir. Darhaqiqat, ishlab chiqarishning ravnaqini faqat manfaat ta'minlaydi. U 
moddiy,ma'naviy va boshqa shakllarda amalga oshiriladi. 
Davlat bu tarmoq bilan bog`liq bo’lgan tarmoqlarni ham (xizmat ko’rsatuvchi, qayta ishlovchi, 
sotuvchi) isloh qilishga alohida e'tibor byerdi. Natijada bu tarmoqlardagi davlat korxonalari davlat 
aktsiyadorlik korxonalariga, tashkilotlariga aylantirildi. Masalan, paxta zavodlari, un,non, yog`-moy, 
go’sht kombinatlari,konsyerva zavodlari. 
Natijada shu tarmoqlarda bozor munosabatlarini erkin amalga oshirish imkoniyatiga ega 
bo’lgan turli shakldagi mustaqil korxonalar, birlashmalar, uyushmalar tashkil etildi. Ularning 
syerqirrali faoliyatlarini samarali boshqarishni ta'minlash qobiliyatiga ega bo’lgan tarmoq 
tashkilotlari ham davlatning byevosita rahbarligida tashkil etilib, takomillashtirilmoqda. Chunonchi, 
Qishloq xo’jaligi vazirligi Myelioratsiya va suv xo’jaligi vazirligi bilan uyg`unlashtirilib, yagona 
Qishloq va suv xo’jaligi vazirligiga aylantirildi. Unga 2001 yilda O’rmon xo’jaligi davlat qo’mitasi 
ham qo’shildi. 2003 yilda shu vazirlik tarkibiga «O`zgo`shtsutsanoati», «O`zparrandasanoat» 
aktsionyerlik tarmoqlari ham qo`shib yuborildi.Natijada bu yirik vazirlikning maqsadi va vazifasi 
tubdan o’zgartirildi. U hozirgi davrda qishloq, suv hamda o’rmon xo’jaliklarida iqtisodiy 
islohotlarning samarali tizimlarini ishlab chiqish va ularni amaliyotga tatbiq etish bilan 
shug`ullanmoqda. 
Shu bilan birgalikda «O’zpaxtasanoatsotish» uyushmasi, «O’zdonmahsulot» davlat-
aktsiyadorlik korporatsiyasi, «O’zqishloqxo’jalikta'minottuzatish» davlat koopyerativ qo’mitasi, 
«O’zmyevasabzavotuzumsanoat» xolding kompaniyasi, «O’zqishloqxo’jalikkimyo» davlat 
aktsiyadorlik jamiyati, Yer ryesurslari qo’mitasi, 
«O’zagromashsyervis» uyushmasi, 
«O’zagrosug`urta» davlat aktsiyadorlik kompaniyasi, «O’zqishloqxo’jaliklizing» aktsionyerlik 
kompaniyasi, O’zbyekiston dyehqon va fyermyer xo’jaliklari uyushmasi tashkil etildi. Islohotlar 
faqat tarmoqlarda yangi vazirliklar, kontsyernlar, kompaniyalar tashkil etishgagina emas, balki 
qishloq xo’jaligi va u bilan bog`liq bo’lgan xo’jaliklar va tarmoqlarning boshqaruv tizimini bozor 
iqtisodi talablariga moslashtirishga qaratilmoqda. Davlat rahbarligida amalga oshirilayotgan 
islohotlar tarmoqqa ichki hamda chyet el invyestitsiyalarini jalb etish uchun qulay sharoitlar 
yaratmoqda. Bular pirovard natijada qishloq xo’jaligining yanada rivojlanishini, samaradorligi 
oshishini ta'minlaydi. 
Ular qishloq xo`jaligiga oid bo`lgan islohotlarni davlat rahbarligida bosqichma-bosqich amalga 
oshirmoqdalar. 

Download 8,59 Mb.