• 3.3. Buxgalteriya balansi – korxonalarning moliyaviy ahvolini o‘rganish uchun axborot manbai ekanligi
  • IV tip. Aktiv va passiv moddalarida kamayishga olib




    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet83/371
    Sana21.11.2023
    Hajmi4,92 Mb.
    #102937
    1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   371
    Bog'liq
    Buxgalteriya

    IV tip. Aktiv va passiv moddalarida kamayishga olib keluvchi o‘zgarishlar (aktiv va passiv 
    bir xil summaga kamayadi). 
    Shunday qilib, har qanday xo‘jalik muomalasi ushbu ko‘rsatilgan to‘rt tip o‘zgarishlardan 
    birining sodir bo‘lishiga olib keladi. 
    3.3. Buxgalteriya balansi – korxonalarning moliyaviy ahvolini
    o‘rganish uchun axborot manbai ekanligi 
     
    Buxgalteriya balansi axborotlarga boy manba bo‘lib, ularga asoslanib xo‘jalik yurituvchi 
    subekt moliya-xo‘jalik faoliyati hamda uning natijalari baholanadi. Aynan mana shunday muhim 
    ahamiyatga ega bo‘lganligi bois buxgalteriya balansi buxgalteriya hisoboti shakllari ichida birinchi 
    o‘rinda turadi. Undagi axborotlarning mazmunini bilish uchun nafaqat buxgalteriya balansi tuzilishi 
    to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish, balki ayrim ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi mantiqiy va o‘ziga xos 
    bog‘liqliklarni ham bilish zarur. Buxgalteriya balansining mazmunini bilishda uni o‘qish ketma-
    ketligi ham muhim ahamiyatga ega, shuningdek, faqat buxgalteriya balansiga xos bo‘lgan ayrim 
    cheklashlarni albatta bilish zarur.
    Buxgalteriya balansining aktivi va passivining tuzilishi hamda mazmuni undagi axborotdan 
    foydalanuvchilar, eng avvalo tashqi foydalanuvchilarga qaratilgan. Debitor va kreditor qarzlarning 
    holatini ochib beruvchi, korxonaning joriy xarajatlari yoki foydasi hisobidan tashkil etilgan xususiy 
    kapital va ayrim turdagi rezyervlar shakllanishini ochib beruvchi moddalar batafsillik darajasining 
    yuqoriligi shundan kelib chiqadi.
    Balansga xos ichki o‘zaro bog‘liqliklar axborotdan foydalanuvchilar ehtiyojining qondirilish 
    darajasiga bog‘liq bo‘lmaydi va quyidagilardan iborat:
    1. Aktivdagi barcha bo‘limlar summalari yig‘indisi passivdagi barcha bo‘limlar summalari 
    yig‘indisiga teng bo‘lib, bu balansning mohiyati bilan izohlanadi.
    2. Xususiy kapitalning hajmi (passivdagi birinchi bo‘lim) uzoq muddatli aktivlar (aktivdagi 
    birinchi bo‘lim) hajmidan ko‘p bo‘ladi. Bunday xulosa isbot talab qilmaydi. Chunki, xo‘jalik 
    yurituvchi subektning asosiy faoliyati joriy aktivlarsiz mumkin emas deb qabul qilingan. Shuning 
    uchun xususiy kapitalning tarkibi uzoq muddatli va joriy aktivlar shakllanishini doimo nazarda tutadi. 
    Milliy iqtisodiyotdagi tarmoqlarning o‘ziga xos xususiyatlari aktivdagi mulklar nisbatiga har xil ta’sir 
    ko‘rsatadi.
    Ushbu uslub bo‘yicha hisoblangan tafovut o‘z aylanma mablag‘larining mavjudligini 
    ko‘rsatadi. Bu mablag‘lar va zaxiralar hamda xarajatlarni shakllantiradigan uzoq muddatli qarz 
    manbalarining summasi kapital va rezyervlarning jamini bildiradi (passivning birinchi bo‘limi), 
    hamda uzoq muddatli kreditlar va qarz mablag‘lar (passivning ikkinchi bo‘limi) uzoq muddatli 
    aktivlarni (aktivning birinchi bo‘limi) chegirib tashlagan holda. 
    Shunday qilib, zaxiralar va xarajatlarni shakllantiruvchi asosiy manbalarning umumiy 
    miqdori qisqa muddatli kreditlar va qarzlar summasi qo‘shilgan holdagi oldingi ko‘rsatkich 
    miqdoriga teng.
    3. Uzoq muddatli aktivlar (balans aktivining birinchi bo‘limi) asosan o‘z mablag‘lari 


    =

    р
    -
    Р
    а
    А


    hisobidan shakllanishini e'tiborga olib, ularning miqdori xo‘jalik yurituvchi subekt normal faoliyat 
    ko‘rsatgan sharoitda, majburiyatlar (balans passivining ikkinchi bo‘limi) summasidan ko‘p bo‘lishi 
    mumkin. Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda ularning nisbati 6/4 va undan yuqori bo‘lishi 
    normal holat deb tan olinadi.
    4. Balansda barcha aktivlar va passivlar juda batafsil beriladi. Bu uning aktivi va passivi 
    bo‘yicha ayrim moddalari, natijada, ayrim mulklarni qoplash manbalari o‘rtasida bog‘liqlik 
    o‘rnatishga imkon beradi. Masalan, uzoq muddatli va qisqa muddatli quyilmalarni qoplash manbalari 
    bo‘lib, maxsus mo‘ljallangan har xil fondlar va rezyerv kapitali hisoblanadi.
    Ko‘rinib turibdiki, buxgalteriya balansining eng umumiy sharhi, uning ma'lum cheklashlarida 
    (statiklik, baholash tamoyilining realligi va h.k.), undan foydalanuvchilarga, eng avvalo 
    mulkdorlarning moliyaviy barqarorligi to‘g‘risida zarur axborotlarni taqdim etadi. 

    Download 4,92 Mb.
    1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   371




    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    IV tip. Aktiv va passiv moddalarida kamayishga olib

    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish