89
Ms
= Mk + Mj + Mr
bu yerda:
Ms - starterning aylantirish momenti,
Mk - ishchi yonilg'ini siqish uchun kerak bo'lgan moment,
Mr - ishqalanish kuchlarini yengish uchun kerak bєlgan moment,
Mj - inersiya kuchlarini yengish uchun kerak bo'lgan moment.
Mr
= 30 - 80% ni tashkil qiladi.
Mk
= 15 - 40% ni tashkil qiladi.
Mj
= 1 - 3% ni tashkil qiladi.
Avtomobillarni ochiq maydonlarda ishga shay holda
saqlab turishga garajdan
tashqarida saqlash yoki ochiq holda saqlash deyiladi. Hozirgi vaqtda yuk
avtomobillarining 30 - 50% ochiq maydonlarda saqlanadi.
Garajdan tashqarida saqlashda avtomobillarni ishga chiqarish uchun,
dvigatelni
yengil o't oldirish uchun kerakli bo'lgan har xil anjomlar va yo'llar qo'llaniladi.
Garajdan tashqarida avtomobil saqlanganda dvigatelni o't oldiri-shini ta'minlash va
agregatlarni issiqlik rejimini saqlab turish uchun quyidagi usullar qo'llaniladi:
1 - avtomobilda ishdan keyingi issiqlikni saqlab turish,
2 - tashqi manbaadagi issiqlikdan foydalanish,
3 - dvigatelni sovuq holda o't oldirish anjomlaridan foydalanish.
Birinchi usulni qo'llash, paxtali g'iloflardan foydalanish, akku-mullyator
batareyasini 30 mm li oynali material bilan o'rash,
dvigatel karteri, yonilg'i baki va moy
tozalagichlarni g'iloflashdan iborat. Bu o'z navbatida 0
°S da dvigatelni 8 soatgacha, -30
°S da 0.5 soatgacha sovib qolmasligini ta'minlaydi. Bu usul avtomobillarni qisqa vaqt
ishlamay turishida qo'llaniladi.
Ikkinchi usuldan, avtomobillarni smenalararo vaqt mobaynida issiq holda saqlab
turish uchun foydalaniladi. Bunda isitish anjomlaridan, avtomobil dvigatelini uzluksiz va
bir zumda isitish uchun foydalaniladi.
Saqlash turlari va anjomlari avtomobillarni yakka holda
va guruhiy holda saqlash
uchun moslashgan bo'lishi mumkin. Saqlash turlarini qo'llash avtomobilni issiq
tayyorlashga bog'liqdir.
Issiq tayyorlash tashqaridan beriladigan issiqlik manbaaini ko'rsatadi. Bu uzluksiz
va bir damda isitish orqali amalga oshiriladi.
Uzluksiz isitish, bu avtomobilning dvigatelini ishdan bo'sh
vaqtida uzluksiz issiq
holda saqlab turish demakdir.
Bir zumda isitish esa, bu avtomobil ishga chiqishidan oldin, uning dvigatelini tezda
isitish demakdir.
Bir zumda issiq suv bilan isitishda ketadigan suv sarfini quyidagicha aniqlanadi:
V
= Q ´ (1 - 0.1 ´ t okr), litr
bu yerda:
Q - dvigatelga bir to'ldirilgan suv hajmi,
tokr - atrof muhit harorati.
90
Bu usulda
- 40°S dagi dvigatelni + 85°S gacha isitish uchun 15-20 minut kifoya
qiladi.
Yuqorida keltirilgan
isitish turlaridan tashqari, elektr energiyasi, infra qizil nurlar
va qizigan havo bilan isitish kabilar mavjud.
Uchinchi usulda asosan suyultirilgan moylar va o't oldirish suyuqliklari ishlatiladi.
O't oldirish suyuqligi rolini etilli efir bajaradi. U juda past haroratda ham tezda o't oladi
("
-139" - "-140" °S ), uchuvchanlik qobiliyatiga ega va qaynash temperaturasi 34.5°S ga
teng. Bu suyuqlik silindrga sochiladi va 190-200
°S da o't oladi (siqish hisobiga). Dizellar
uchun Xolod D-40 (etilli efir - 60%,izopropil nitrat - 15%, petroleyniy efir - 15% va gaz
trubinalarining moyi - 10%) tez yonar aralashmasi ishlatiladi.
Karburatorli dvigatellar
uchun "Arktika"suyuqligi ishlatilib, uning tarkibida etil efiri, gaz efiri, izopropil nitrat va
yedirilishga qarshi qo'shimchalar bor.
