v) Aralash qo‘zg‘atishli motorning ish xarakteristikalari

75 
chulg‘amlarining o‘zaro ulanishiga qarab ularni quyidagi turlarga 
ajratadilar: 
1) mos ulangan aralash qo‘zg‘atishli, bunda parallel va ketma-ket
qo‘zg‘atish chulg‘amlari hosil qilgan MYK larining yo‘nalishi bir xil 
bo‘lib, ular qo‘shiladi (F= F
Sh 
+ F
C
). 
2) teskari ulangan aralash qo‘zg‘atishli, bunda ketma-ket va parallel 
qo‘zg‘atish chulg‘amlari MYK lari teskari yo‘nalgan bo‘lib, natijaviy 
oqim Ф yuklama toki oshishi bilan kamayadi (Ф = Ф
Sh 
− Ф
C
). 
Mos ulangan aralash qo‘zg‘atishli motorlarning ish xarakteristikalari
(8.4-rasm) parallel qo‘zg‘atishli motorning ish xarakteristikalariga
yaqinlashadi. 
Demak, aralash qo‘zg‘atishli motorning xarakteristikalari parallel va 
ketma-ket qo‘zg‘atishli motorlar xarakteristikalari oralig‘ida joylashgan 
egri chiziqlardan iborat bo‘lar ekan. 
8.4-rasm. Mos ulangan aralash qo‘zg‘atishli motorning ish 
xaraktеristikalari (asosiy chulg‘am – parallеl qo‘zg‘atishli, 
qo‘shimcha chulg‘am – kеtma-kеt qo‘zg‘atishli) 
Aralash qo‘zg‘atishli motorda natijaviy magnit oqim Ф=Ф
Sh
Ф
S
bo‘lganligidan, uning momenti quyidagicha aniqlanadi: 
M=С
M
(Ф
Sh
Ф
C
)∙I
a
, (8.7) 
aylanish chastotasi esa: 
n=(U−I
à
ΣR
à
)/[C
Å
(Ф
Sh 
 Ф
C
)]. (8.8)
* 

76 
Qo‘zg‘atish chulg‘amlari mos ulanganda yuklamaning oshishi bilan 
natijaviy oqim Ф oshadi, shuning uchun uning tezlik xarakteristikasi 
parallel qo‘zg‘atishli motorlarnikiga nisbatan pasayuvchan bo‘ladi. 
Agar qo‘zg‘atish chulg‘amlari teskari ulansa, valdagi yukning oshishi 
bilan tok I
a
oshadi va, demak, natijaviy oqim Ф=Ф
Sh
− Ф
C
kamayadi. 
Yuklamaning katta qiymatlarida oqim Ф ancha kamayib ketib, aylanish 
chastotasi n oshadi, natijada, agar M
yu
= const va U = U
N
= const bo‘lsa, tok 
I
a
ning oshishiga olib keladi. Bu esa, o‘z navbatida, motorning magnit 
oqimini yana ham kamaytirib, uning aylanish chastotasi yanada ko‘proq 
oshishiga olib keladi va h.k. Amalda motorning yuklamasi 0 dan 
nominalgacha o‘zgarib turadigan hollarda, uning aylanish chastotasini 
taxminan bir hil tutib turish lozim bo‘lsa, ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘ami
asosiy (parallel) chulg‘amga teskari qilib ulanadi. 

Download 1,4 Mb.