Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

447
xarajatlardir. Xarid qilishning haqiqiy qiymati asosiy vositani xarid 
qilish va uni ishlatish uchun tayyor holga keltirishda qilingan barcha 
xarajatlarni, ya’ni: xarid narxi, yuridik yig‘imlar va boshqa xarajatlarni 
o‘z ichiga oladi. Tashkilot tekinga olgan asosiy vositalarning dastlabki 
qiymati ekspert yo‘li bilan bozor narxida baholangan qiymat bo‘yicha 
tan olinadi. Tekinga olingan asosiy vositani kirim qilingan sanada amal 
qilgan narx asosida joriy bozor qiymati shakllantiriladi. Amaldagi narx 
to‘g‘risidagi ma’lumotlar ham hujjatlar va ekspert yo‘li bilan 
tasdiqlanishi kerak. 
Sotish qiymati asosiy vositalarni bitim paytida manfaatdor taraflar 
o‘rtasida ayirboshlash mumkin bo‘lgan summa. 
Asosiy vositani pulga xarid qilinsa, uning qiymati kontraktda 
ikkilamchi bozorda faol ishlayotgan shu singari aktivda aniqlangan 
bozor narxi bo‘yicha ko‘rsatilishi mumkin. 
Asosiy vositani xo‘jalik yurituvchi subyektning o‘zi tomonidan 
yaratilgan va uni yaratish chiqimlarini aniq belgilash mumkin bo‘lgan 
hollarda asosiy vosita haqiqiy tannarx bo‘yicha aks ettiriladi. 
Ba’zi vaqtlarda asosiy vositalarni qayta baholashga ehtiyoj tug‘iladi. 
Asosiy vositalarni qayta baholaganda asosiy vositaning butun zanjiri 
qayta baholanishi kerak. Qayta baholash natijasida asosiy vositaning 
balans qiymati ko‘paygan holda ushbu ko‘payish avvalgi bahodan 
oshadigan summada 8510-»Aktivlarni qayta baholash bo‘yicha 
tuzatishlar» schotining kreditida aks ettirilishi lozim.
Qayta baholash natijasida asosiy vositaning balans qiymati 
kamaygan bo‘lsa, bu kamayish avvalgi bahodan oshadigan summada 
xarajat sifatida tan olinadi. 
Asosiy vositalarning tarkibi, ularning tuzilishini o‘rganish bilan bir 
qatorda dinamik o‘zgarishlariga ham baho berib boriladi. Dinamik 
o‘zgarishlar asosida korxonada asosiy vositalarning yillar bo‘yicha 
mutlaq va nisbiy o‘zgarishlariga baho beriladi.
Quyidagi jadval ma’lumotlari asosida esa korxonaning asosiy 
vositalari tarkibiga, tuzilishiga va dinamikasiga baho berish mumkin 
bo‘ladi. 
Jadval ma’lumotlariga asoslanib, biz tahlil qilayotgan xo‘jalik sub-
yektida, o‘rganilayotgan davrda o‘tgan yilga nisbatan jami ishlab 
chiqarishdagi asosiy vositalar hajmi 14122 ming so‘mga ko‘payganligini 
ko‘rishimiz mumkin. Mazkur korxonadagi asosiy vositalarning asosiy 
salmog‘ini yer, bino hamda mashina va jihozlar tashkil etgan. Ushbu 

448
asosiy vositalar jami vositalarning 80-85 % ini tashkil qilmoqda. Joriy 
yilda korxonadagi asosiy vositalardan mashina va jihozlarning qiymati 
8774 ming so‘mga, transport vositalarining qiymati 5712 ming so‘mga, 
uzatish moslamalarining qiymati 969 ming so‘mga ko‘paygan bo‘lsa, 
binoning qiymati 860 ming so‘mga, inshoot 54 ming so‘mga va boshqa 
asosiy vositalar 663 ming so‘mga kamaygan. 
 
109-jadval

Download 2,53 Mb.