449
Quyidagi ma’lumotlar asosida asosiy
vositalarning dinamik
o‘zgarishlariga baho berish mumkin.
110-jadval
Xo‘jalik yurituvchi subyektda asosiy vositalarning so‘nggi besh
yillikdagi dinamik o‘zgarishlari tahlili
Yillar
Ko‘rsatkichlar
2007-yil 2008-yil
2009-yil
2010-yil
2011-yil
1. Asosiy vositalar qiymati
157560
145935
158674
166100
180222
2. Bazis yiliga nisbatan
o‘sishi, %
x
-7,38
+0,71
+5,42
+14,38
3.
Oldingi yilga nisbatan
o‘sishi, %
x
-7,38
+8,73
+4,68
+8,50
Korxonada asosiy vositalarning dinamik o‘zgarishi quyidagicha
bo‘lgan. Joriy davr oxiriga kelib asosiy vositalarning o‘sishi bazis
davriga nisbatan 14,38 %ni tashkil etgan. Eng yuqori o‘sish suratiga
ham korxona 2011-yilda erishgan.
Shuningdek, oldingi yilga nisbatan
o‘sishda esa eng yuqori o‘sish sur’ati 2009-yilga to‘g‘ri kelmoqda, ya’ni
ushbu yilda asosiy vositalar qiymati oldingi yilga nisbatan 8,73 % ga
o‘sgan. Bundan ko‘rinib turibdiki, korxona so‘nggi
paytlarda asosiy
e’tiborni eskirgan asosiy fondlarni hisobdan chiqarishga va ularni yangi
fondlar bilan almashtirishga qaratmoqda.
Asosiy vositalarni aktiv va passiv fondlarga tarkiblashda asosiy jihat
ularning mahsulot ishlab chiqarishdagi bevosita ishtirokiga qaratiladi.
Aktiv asosiy vositalar, deb mahsulot ishlab chiqarishda bevosita va
bilvosita qatnashuvchi asosiy vositalarga aytiladi.
Ishlab chiqarish uchun sharoit yaratib beruvchi asosiy vositalar esa
passiv asosiy fondlar sifatida qaralib, ularning tarkibiga bevosita binolar,
inshootlar, yerlar (qishloq xo‘jaligi korxonalaridan tashqari) qiymati va
hokazo. kiritiladi.
Tahlil etishda jami asosiy vositalar
tarkibida ularning salmoq
darajalariga baho beriladi va o‘zgarishlari o‘rganiladi.
Biz tahlil qilayotgan xo‘jalik subyektida hisobot davrida jami
180222 ming so‘mlik asosiy vositasi bo‘lib, shundan, 45,88 % aktiv
asosiy vositalar va qolgan 54,12 % passiv asosiy vositalar bo‘lib
hisoblanadi. Joriy yilda o‘tgan yilga nisbatan bevosita ishlab chiqarishda
450
ishtirok
etadigan, ya’ni aktiv asosiy vositalar salmog‘i 2,67 %ga
ortganligini ijobiy baholash lozim bo‘ladi. Bunga mos ravishda passiv
asosiy vositalar salmog‘i esa 2,67 %ga pasaygan. Asosiy vositalarning
o‘tgan yilga nisbatan mutlaq o‘zgarishi +14122 ming so‘mni yoki 8,5
foiz (14122/166100* 100)ni tashkil etgan.
Tahlil etishda jami asosiy
vositalar tarkibida ularning salmoq darajalariga baho beriladi va
o‘zgarishlari o‘rganiladi.
