556
kattaroqdir. Bu narsa, o‘z navbatida, masalani (tanlashni) «B»
loyiha
foydasiga hal etilishini taqozo etadi.
3. Investitsiyalarning qoplanish muddatlarini (davrlarini) taqqos-
laymiz:
Shubhasiz, «B» loyiha bo‘yicha investitsiyalar tezroq qoplanadi.
Lekin, shu narsani alohida ta’kidlash zarurki, loyihalarning qoplanish
muddatlari jihatdan taqqoslash qo‘yilmalar
samaradorligini atroflicha
tahlil qilinishi lozim bo‘lganda emas, balki ochiqdan ochiq yoki aniq
kerak bo‘lmagan, bo‘lmayotgan loyihalarni tezroq yo‘qqa chiqarish
talab qilingandagina maqsadga muvofiqdir.
Shu sababli, taqqoslashlarimizni davom ettiramiz.
4. Talab qilinayotgan investitsiyalarning
hajmi yoki miqdorlarini
taqqoslaymiz:
«B» loyiha «A» loyihaga nisbatan 50 ming so‘m qimmat. O‘z
navbatida, bu narsa moliyalashtirishda ma’lum qiyinchiliklarni tug‘di-
rishi mumkin.
5. Loyihalarni tushumlarning barqarorligi nuqtayi nazaridan
taqqoslaymiz.
«A» loyiha mablag‘lar oqimining 5 yil davomida davom etishini,
«B» loyiha esa – faqat 4 yil davom etishini ta’minlaydi.
Shu bilan
birgalikda «B» loyiha bo‘yicha tushumning asosiy qismi birinchi ikki
yilda tushayotir, so‘ng keskin kamayish sodir bo‘layotir va 5-yilda esa
tushum «0» ga teng . Shu o‘rinda biz uchun nima muhimroq: 5 yil
davomida u yoki bu darajadagi barqaror pul mablag‘larining oqib
kelishimi yoki birinchi 2-3 yil davomida pul mablag‘lari
asosiy
qismining yig‘ilishimi? O‘zimiz uchun bu savolga javob beramiz va
qiyoslashni davom ettiramiz.
6. Butun 5 yil davomida investitsiyalarning rentabelligini taqqos-
laymiz:
Bu o‘rinda «B» loyiha ma’lum afzalliklarga ega. Lekin biz hali vaqt
omilini inobatga olganimiz yo‘q. Diskontlashtirishni
amalga oshirish
kerak.
7. Diskontlashtirishni hisobga olgan holda butun 5 yil uchun
investitsiyalarning rentabelligini qiyoslaymiz.
Buning asosi sifatida yillik bank krediti foiz stavkasining darajasini
10% deb olamiz.
557
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlarga va xulosalarga asoslangan holda
investitsion qarorlar qabul qilishning asosiy va bir-biri bilan uzviy
ravishda bog‘liq bo‘lgan quyidagi mezonlarni ko‘rsatishimiz mumkin:
1. Yanada foydaliroq alternativ variantning yo‘q ekanligi.
2.
Inflyatsiyadan
ko‘zda
tutilishi
mumkin
bo‘lgan
zararlar(yo‘qotmalar) riskini minimallashtirish.
3. Xarajatlar qoplanish muddatining qisqaliligi.
4. Loyihaning arzonligi.
5. Tushumning barqarorligini ta’minlash.
6. Yuqori darajadagi rentabellik.
7. Diskontlashtirilgandan so‘ng rentabellikning yuqori darajaligi.
130-jadval
