|
Mövzu 1 “Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya” fənninin məqsəd və vəzifələri. I mühazirənin plani
|
| bet | 1/81 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 345,89 Kb. | | #116562 | | Turi | Mühazirə |
Bog'liq Akademik və işgüzar kommunikasiya 15 mühazirə (1) (1)|
MÖVZU 1
“Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya” fənninin məqsəd və vəzifələri.
I Mühazirənin
PLANI
Dil və ünsiyyət
Dilin kommunikativ funksiyası
Fənnin predmeti, məqsəd və vəzifələri
“Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya” fənninin cəmiyyətdə rolu
Şəxslərarası kommunikasiya
Nitq ünsiyyət prosesi kimi insanların fikir, təcrübə mübadiləsinə imkan yaradır. Nitqin əhəmiyyəti onun funksiyalarında daha aydın nəzər çarpır. Lakin nitqin funksiyalarını nəzərdən keçirməzdən əvvəl dilin funksiyaları haqqında məlumatlı olmaq lazımdır. Dilin üç əsas funksiyası qeyd olunur;
Dil ictimai tarixi təcrübənin mövcud olması, saxlanması və verilməsi vasitəsidir
Dil kommunukasiya, eləcə də insanın davranışını tənzim etmək vasitəsidir
Dil intellektual fəaliyyətin silahıdır.
Dilin bu funksiyaları nitqin də fəaliyyət istiqamətini müəyyən edir ki, nitq də öz növbəsində müəyyən funksiyaları yerinə yetirir. Alim N. Cəfərov nitqin üç əsas funksiyasını göstərmişdir.
İnformativ (məlumatvermə) funksiya
Kommunikativ (ünsiyyət) funksiya
Emotiv (təsir göstərmə) funksiya
Nitqin digər əsas funksiyalarından biri də onun siqnifikativ (ayrıca,xüsusi) və ya semantik funksiyasıdır. Bu funksiya insan nitqini heyvanların ünsiyyətindən fərqləndirir. Heyvanların çıxardığı səs əşyaları deyil, onların öz vəziyyətlərini ifadə edir ki, nitqin də bu funksiyası əşyaları, hərəkəti, vəziyyəti adlandırmaqla əlaqəlidir.
Tarixin bütün dövrlərində şəxslərarası kommunikasiya aktuallığını qoruyub saxlamış və insan cəmiyyətində xüsusi rola malik olmuşdur. Şəxslərarası kommunikasiya dedikdə, müəyyən bir mənbədən digər konkret hədəf obyektinə və ya identifikasiya (sənədlərin əsllərinin və ya lazım olan şəkildə təsdiq olunmuş surətlərinin istifadə edilməsilə həmin məlumatların doğruluğunun təsdiq olunmasına dair bir sıra tədbir) edilə bilən bir qrupun üzvlərinə məlumat ötürülməsi prosesi başa düşülür. Bu kommunikasiya adətən fərdi qarşılıqlı əlaqə zamanı həyata keçirilir. Lakin eyni zamanda poçt, telefon və ya digər elektron cihazlardan istifadə etməklə də həyata keçirilə bilər. Məzmunundan asılı olaraq, şəxslərarası kommunikasiya funksiyaları ayırd edilir:
1) İnformativ. İnformasiya – müxtəlif növ bilik və məlumatların insanlar arasında mübadiləsi kimi. Bu halda kommunikasiya vasitəçi rolunu oynayır və kommunikantlar arasında baş verən mesaj, fikir, niyyət və qərarların mübadiləsi kimi çıxış edir. Məlumat mübadiləsi həm müəyyən bir əməli məqsədə çatmaq, hər hansı bir problemi həll etmək, həm də kommunikasiya prosesinin özünə görə, insanlar arasında münasibətləri qorumaq naminə həyata keçirilə bilər.
2) Sosial. İnsanlar arasında mədəni qarşılıqlı əlaqə vərdişlərinin formalaşması və inkişaf etdirilməsindən ibarətdir. Bu funksiya fikirlərimizi, dünyagörüşümüzü, müəyyən hadisələrə reaksiyalarımızı formalaşdırır. Bu funksiya sayəsində cəmiyyətin bütün üzvlərinin müəyyən bir mədəni səriştəyə yiyələnmələri təmin edilir. Yiyələndikləri mədəni səriştə əsasında onlar üçün bu cəmiyyətdə normal yaşamaq imkanı yaranır.
3) Ekspressiv. Kommunikasiya partnyorlarının bir-birlərinin emosional vəziyyətlərini ifadə etmək və anlamaq səyi deməkdir. Beləliklə, şəxslərarası kommunikasiya hər zaman tərəfdaşlar arasında əlaqə qurmaqla başlanır. Bununla belə, yalnız ünsiyyət üçün lazım olan məlumatı stereotip verbal ifadələrlə təqdim etmək deyil, həm də sonuncuları hər hansı kontakta girmək həvəsimizi (həvəzsiz olduğumuzu) göstərən qeyri-verbal vasitələrlə (təbəssüm, əl sıxmaq) tamamlamaq vacibdir. İlk təəssüratın pis olması partnyorların uzaqgörən planlarını poza bilər. Duyğuların ifadəsi sonrakı ünsiyyətdə də çox vacibdir. Çünki bu zaman insanlar arasında nəzərdə tutulan əlaqələr möhkəmlənir, bir növ ortaq layihə həyata keçirilir. Kommunikasiya prosesində duyğu və hisslərin ifadəsi verbal və qeyri-verbal vasitələrlə özünü büruzə verir. Onlar seçilmiş nitq ünsiyyətinin üslubu, isifadə edilən qeyri-verbal kommunikasiya vasitələri ilə əlaqədardır. Hiss və duyğuların ötürülməsi üçün hansı üsul seçildiyindən asılı olaraq ekspressiv funksiya kommunikasiyanın informativ funksiyasını əhəmiyyətli dərəcədə artıra və ya zəiflədə bilər.
4) Praqmatik. Bu funksiya kommunikasiya iştirakçılarının davranış və fəaliyyətlərini reqlamentləşdirməyə, onların birgə hərəkətlərini əlaqələndirməyə imkan verir. O, həm özünə, həm də partnyora doğru yönləndirilə bilər. Bu funksiyanın icrası zamanı həm partnyoru hansısa hərəkəti etməyə sövq etmək, həm də bəzi əməllərini qadağan etmək zərurəti yaranır.
5) İnterpretativ. Kommunikasiya partnyorunun niyyətlərini, münasibətlərini, hisslərini, vəziyyətini başa düşməyə xidmət edir. Bu, müxtəlif ünsiyyət vasitələrinin nəinki ətrafdakı gerçəkliyin hadisələrini əks etməsi, həm də onları müəyyən dəyərlər və siyasi oriyentirlər sisteminə uyğun olaraq şərh etməsi ilə əlaqədardır (yəni fərqli mövqelərdən qiymətləndirirlər). Bu funksiya həmçinin müəyyən fəaliyyət üsullarını, qiymətləndirmələri, fikirləri, mülahizələri və s. çatdırmaq üçün də istifadə olunur.
Nəzərə almaq lazımdır ki, bütün qeyd olunan funksiyalar bir-biri ilə sıx əlaqəlidir və istənilən kommunikasiya növündə bu və ya digər birləşmədə iştirak edir. Təcrübədə bütün bu funksiyalar şəxslərarası kommunikasiyanın müxtəlif səviyyələrində müvafiq dərəcədə özünü göstərir.
|
| |
