istifadə olunan karbohidrogen maye işləndikdən sonra yanacaq kimi tətbiq olunmadığından ona
əlavə edilən antistatik aşqara bir o qədər ağır tələblər irəli sürülmür. Lakin,
karbohidrogen
yuyucu maddələr üçün antistatik aşqarlar kifayət qədər effektli olmalı, zərərli və baha olmamalı,
yuyulan məmulatın səthinin keyfiyyətini pisləşdirməməlidir.
11.3. Yanğınsöndürmə vasitələrinin təsnifatı
Yanğının söndürülməsi, yanma zonasına aktiv təsir edərək, onda gedən reaksiyanın
dayanıqlığını pozmağa yönəldilmiş odsöndürən vəsaitin seçilməsindən ibarətdir.
Yanmanın dayanıqlığı, ilk növbədə, yanma zonasında gedən kimyəvi reaksiyanın
temperaturundan və onun ətraf mühitlə gedən istilik mübadiləsindən asılıdır.
Yanma zonasının temperaturunun
t
kp
temperatura qədər enməsi, yanma prosesinin sona
çatmasını göstərir. Bu temperaturu aşağıdakı düstur vasitəsilə təyin etmək olar:
t
kp
=
t
q
−
3
K⋅
t
q
E
0
(4)
burada
t
q
– yanma zonasının
temperaturu;
K
–
universal qaz sabiti;
E
0
– verilmiş maddənin aktivləşmə enerjisidir.
Yanğının söndürülməsi üçün istilik müvazinətinin pozulması və yanma zonasında yaranan
temperaturun aşağı salınması, ayrılan istiliyin ətraf mühitə verilmə sürətinin artırılması və ya
həmin zonadan ayrılan istiliyin azaldılması vasitəsilə nail olmaq olar.
İstiliyin ətraf mühitə verilmə sürətinin artırılması ilə yanğının söndürülməsi yanğının fiziki
üsulla söndürülməsi adlandırılır.
Yanma prosesi zəncirvarı reaksiya xarakteri daşıdıqda, ayrılan istiliyin azalmasına asan
nail olmaq mümkün olur ki, bu da yanğının “kimyəvi üsulla söndürülməsi” adlandırılır. Həqiqət-
də, yanğın zamanı gedən yanma prosesi “istilik” və “zəncirvarı” xarakter daşıyır. Buna görə də,
yanğının söndürülməsi üçün hər iki üsulun tətbiqindən istifadə olunur.
Aşağıdakı sxemdə (şəkil 1) yanğınsöndürmə üsulları göstərilmişdir:
Yanma
zonasında
istilik itkisinin
artması
Ya
n
ac
aq
m
ad
d
ə
si
n
in
s
u
va
rı
lm
as
ı
Fiziki üsul
Kimyəvi üsul
Odsöndürücü amillər
Soyutma
Durulaşdırma
İzolyasiya
Fleqmatizasiya
Odsöndürmə təsiri
Yanacaq
sisteminin
istilik
tutumunun
artması
Alışma
mexanizmini
n
dayandırılm
ası
Yanma
reaksiyasının
tormozlanması
Yanğınsöndürmə üsullarının tətbiqi
M
ay
e
y
an
ac
ağ
ın
q
ar
ış
d
ır
ılm
as
ı
Ya
n
ac
aq
m
at
e
ri
al
la
rı
n
ın
kö
çü
rü
lm
ə
si
O
ks
id
lə
şd
ir
ic
in
in
in
e
rt
q
az
v
ə
s
u
b
u
xa
rı
il
ə
q
ar
ış
d
ır
ılm
as
ı
Ya
n
ac
aq
m
ad
d
ə
si
n
in
in
e
rt
q
az
v
ə
su
b
ix
ar
ı i
lə
q
ar
ış
d
ır
ılm
as
ı
A
lo
vu
n
z
ə
rb
ə
d
al
ğa
sı
il
ə
kə
si
lm
ə
su
Ya
n
an
s
ət
h
in
s
u
, k
ö
p
ü
k
və
s
. i
lə
ö
rt
ü
lm
əs
i
Ya
n
ac
aq
m
ad
d
ə
lə
ri
n
in
kö
çü
rü
lm
ə
si
Ya
n
ac
aq
m
ad
d
ə
si
n
in
fl
e
q
m
at
m
ad
d
əl
ə
ri
n
in
t
o
z-
q
az
v
ə
b
u
xa
r
h
av
a
tə
rk
ib
lə
ri
il
ə
q
ar
ış
d
ır
ılm
as
ı
Ya
n
m
a
sə
th
in
in
fl
e
q
m
at
m
ad
d
ə
lə
ri
il
ə
su
va
rı
lm
as
ı
