|
Muayyan sharoitda o‘lchami va shakli hisobga olinmasa ham bo‘ladigan jism moddiy nuqta deb ataladi
|
| bet | 5/8 | | Sana | 01.01.2024 | | Hajmi | 1,71 Mb. | | #129434 |
Bog'liq oraliq biletlariJismning Yerga tortilish kuchi og‘irlik kuchi deb ataladi.
Yerga tortilishi tufayli jismning tayanchga yoki osmaga ta’sir
etadigan kuchi jismning og‘irligi deb ataladi va P harfi bilan
belgilanadi.
Yuqoridagi tajribalarda jism muvozan at holat ga kelganda jismning P og‘ir -
ligi F
og‘
og‘irlik kuchiga teng bo‘ladi. Tinch holat da tur gan jismning og‘irligi
quyidagi formula bilan ifodalana di:
P = mg.
Mexanik to‘lqinlar deb nimaga aytiladi?
Tebranishlarning vaqt o’tishi bilan fazoda tarqalish hodisasiga to’lqin deyiladi.
Quyida to’lqin tarqalish grafigi keltirilgan:
To’lqin tarqalayotgan muhitning zarralari to’lqin bilan birga ko’chmaydi, ular o’z muvozanat holatlari atrofida tebranib turadi. Barcha zarralar tebranishi turli xil fazada bo’ladi.
Zarralarning tebranishi to’lqin tarqalayotgan yo’nalishga nisbatan qanday yo’nalganligiga qarab to’lqinlar ko’ndalang va bo’ylama to’lqinlarga ajratiladi.
Agar tebranma harakat yo’nalishi va uning tarqalish yo’nalishi ustma-ust tushsa, bunday to’lqin bo’ylama to’lqin deyiladi. Bunday to’lqinlarni katta diametrli prujinalarning tebranishida kuzatish mumkin. Suyuqliklar va gazlarda faqat bo’ylama to’lqinlar tarqaladi.
Tebranma harakat yonalishi va uning tarqalish yo’nalishi o’zaro perpendikulyar bo’lsa, ko’ndalang to’lqin deyiladi. Qattiq jismlarda ko’ndalang va bo’ylama to’lqinlar tarqaladi.
Temperatura va uning shkalalari. Molekulalarning o’rtacha kvadratik tezligining temperaturaga bog’liqligi.
Xalqaro amaliy temperaturalar shkalasi (Selsiy shkalasi).
Termodinamik shkala (Kelvin shkalasi).
Xalqaro amaliy temperaturalar shkalasida temperaturaning o'lchov birligini topish uchun suvning uch holati - muzlash, qaynash va bug'lanish nuqtalari orasidagi temperatura miqdori 100 bo'lakka bo'linadi. Agar suvning muzlash
nuqtasi t1=0, qaynash nuqtasi t2=100°C va n=100 deb qabul qilinsa, temperaturaning Selsiy shkalasidagi o'lchov birligi
(2)
bo'ladi.
Termodinamik shkala esa, absolyut temperaturalar shkalasini joriy etgan ingliz olimi Kelvin nomi bilan yuritiladi. Absolyut temperatura Gey-Lyussak qonuni
(3)
ga muvofiq temperaturaning boshlang'ich nuqtasi absolyut nol temperaturaning bo'lishiga asoslanadi yuqoridagi ifoda ideal gaz hajmi V ning o'zgarishi P = const bo'lganda temperaturaning o'zgarishiga bog'liqligini ko'rsatadi, bu yerda: Vo - Selsiy shkalasi bo'yicha temperatura nol bo'lgandagi gaz hajmi;
- hamma gazlar uchun bir xil bo'lgan hajmiy kengayish termik
koeffitsiyenti.
Absolyut nol temperaturada (To da) gaz hajmi V= 0 deb faraz qilinsa,
0=V0(1+To) (4)
bo'lib, absolyut temperaturaning qiymati To = -273,16 bo'ladi.
7-BILET.
Butun olam tortishish qonuni va erkin tushish tezlanishi.
|
| |
